In de reeks ‘Klassiekers’ zet NeerlandsFilmdoek iedere week een filmklassieker van eigen bodem in het zonnetje. Uit de periode van de eerste Nederlandse geluidsfilm tot nu selecteren we uit ieder jaar één titel die het volgens ons verdient om onder het stof vandaan gehaald te worden. Deze week het jaar 1949, waarin de eerste succesvolle naoorlogse Nederlandse film werd gemaakt: Een Koninkrijk voor een Huis.

Een Koninkrijk voor een Huis
Geregisseerd door Jaap Speyer
Met Heintje Davids, Johan Kaart jr. en Annie van Duyn

Een stel uit de Jordaan moet wegens de woningnood inwonen bij een deftig echtpaar in de Amsterdamse Apollolaan. De dochter van de een en de zoon van de ander raken verliefd ondanks het standsverschil.

De film verwoest
Niet alleen het leven van de gewone burger en de overheidsbestuurders had een flinke tik opgelopen, ook de Nederlandse filmindustrie stond opnieuw in de kinderschoenen. Naast de vele verwoestingen in land en stad, had ook het kloppend hart van de Nederlandse filmindustrie flink wat schade opgelopen gedurende de oorlogsjaren. De Cinetone Studio in Amsterdam was in handen gevallen van de bezetter, leeggeroofd en – zij het niet geheel – vernield. De Filmstudio te Wassenaar was er slechter aan toe; nota bene door een bombardement van de geallieerden was zij compleet verwoest. Ook waren de meeste van de Duitse Exil-regisseurs, die de Nederlandse film in de jaren dertig op de kaart hadden gezet, voor het uitbreken van de oorlog Nederland ontvlucht.

Eerste pogingen
In de eerste twee jaren na de oorlog gebeurde er dan ook vrijwel niks. Enkele maanden na de bevrijding verscheen er plots de documentaire Vrij en Onverveerd, samengesteld uit beeldmateriaal uit de oorlog. Speelfilms werden echter niet vervaardigd. Pas in 1948 kwam hier verandering in. Heinz Josephson en Charles Huguenot van der Linden  maakten samen Nederlands in zeven Lessen, maar ook hier zaten veel reeds eerder geschoten documentairebeelden in verwerkt.

Luchtig vermaak
De eerste échte speelfilm verscheen pas weer op 23 december 1948. Niet Tevergeefs, een film over de oorlogsjaren, opgenomen in de gerestaureerde Cinetone Studio te Amsterdam, werd echter een grote flop. Het publiek bleef massaal weg, mede door de gematigde kritieken, maar bovenal omdat de oorlog nog té vers in het geheugen gegrift stond en men meer behoefte had aan luchtig vermaak.

Tot die conclusie moet ook routinier Jaap Speyer gekomen zijn, die in de jaren voor de oorlog onder andere verantwoordelijk was voor succesvolle films als De Jantjes en Malle Gevallen. Speyer wist wel hoe hij het publiek weer naar de bioscopen kon lokken: alles moest weer net zo zijn als vroeger. Elementen uit zijn vroegere Jordaanfilms werden gemixt met een meer filmische aanpak en mooie stadsbeelden van Amsterdam. Een Koninkrijk voor een Huis moest in niks meer doen denken aan de oorlog. 

Woningnood
Het enige wat nog enigszins deed denken aan de jaren onder de bezetter, was het onderwerp van de film. Een Koninkrijk voor een Huis vertelt het verhaal van de vlak na de oorlog aangenomen noodwet waarin stond dat mensen die meer kamers hadden dan gezinsleden, verplicht werden gesteld woonruimte ter beschikking te stellen aan door de gemeente aangewezen huurders. In Een Koninkrijk voor een Huis komt een stel uit de Jordaan terecht in het huis van een deftig echtpaar. Flodder avant la lettre.

Kassucces
Een Koninkrijk voor een Huis, met in de hoofdrol oude bekenden als Heintje Davids en Johan Kaart, werd uiteindelijk een van de grootste Nederlandse successen ooit. Met 1.292.000 bezoekers staat de film nog altijd in de top 15 van best bezochte Nederlandse films ooit. De 250.000 gulden kostende komedie werd bovendien sympathiek ontvangen door de vaderlandse pers. Verheffend was het nergens, maar na de bange oorlogsjaren was Een Koninkrijk voor een Huis precies wat Nederland nodig had. Ook in Duitsland liep men overigens warm voor de film: voor het eerst boekte een Nederlandse film groot succes buiten de eigen landsgrenzen.

Andere opmerkelijke films uit 1949: LO/LKP.