De recensie van de film werd geschreven in april 2004.

FILM
De film Soldaat van Oranje is de verfilming van het gelijknamige, autobiografische boek van Erik Hazelhoff-Roelfzema en begint, na een korte proloog, in een Leids studentenhuis waar Erik en zijn vrienden in de ontgroeningperiode zitten. De sfeer die er hangt valt te vergelijken met de Duitse behandeling tegen het ‘mindere ras’; de studenten worden door oudejaarsstudenten flink voor schut gezet en moeten doen wat er van hen gevraagd wordt.

Als Erik samen met twee medestudenten de situatie wil ontvluchten, zoeken ze heil onder een tafel. Wanneer ze daarna stiekem naar de eetkamer sluipen, merkt de preses hen op. Hij vernedert de drie publiekelijk en slaat Erik bewusteloos met een soepkom. Deze vlotte, ruwe en symbolische opening is overweldigend en laat je direct meevoelen met het hoofdkarakter.

De toon is gezet en wordt ook niet meer los gelaten. Verhoeven laat duidelijk de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog zien: de ‘strijd’ tegen de Joden, de strijd tegen de Duitsers, het verraad en het onderlinge wantrouwen. Daartegenover presenteert Verhoeven echter ook een uniek kijkje op het leven in de Tweede Wereldoorlog: hij toont hoe mooi en heroïsch een oorlog door mensen ervaren kan worden.

Rutger Hauer speelt de hoofdrol van Erik Lanshof. Verhoeven had in eerste instantie Derek de Lint op het oog, maar net als tijdens de audities van Turks Fruit wist Hauer hem te overtuigen. Derek de Lint kreeg de rol van Alex, wiens leven door het feit dat zijn moeder een Duitse is compleet op de kop komt te staan. Het personage van De Lint fungeert als subtiele metafoor voor de dunne scheidslijn tussen ‘goed’ en ‘kwaad’, die door Verhoeven veelvuldig wordt opgezocht.

Voor Rutger Hauer was het de derde film met Verhoeven en zijn prestatie is indrukkwekend. Eén van de andere hoofdrolspelers, Jeroen Krabbé, had nog nooit met Verhoeven gewerkt en werd door Hauer als rivaal beschouwd. Tijdens het draaien zorgde Hauer er steeds voor dat hijzelf als beste in beeld was, hij wist immers hoe Verhoeven draaide. Tijdens het bekijken van de film is van deze rivaliteit niet veel te merken, want ook Krabbé toont zich een uitstekend acteur.

De art-direction van Roland de Groot is een lust voor het oog. De decors zien er stuk voor stuk levensecht uit. Ook de aankleding van de acteurs en de vele oorlogsattributen ogen authentiek. Jost Vacano’s stijlvolle en dynamische camerawerk versterkt deze sfeervolle en authentiek ogende beelden. De muziek van Rogier Van Otterloo bezorgt de kijker enerzijds een gevoel van weemoed, en anderzijds een  onoverwinnelijk gevoel.

Verhoevens regie is dynamisch, spectaculair, maar bovenal vol vaart. De film dendert voort zonder ook maar één moment te vervelen. Het eindshot is treffend en pakkend. Dat de film nu nog steeds als topper wordt beschouwd, zegt veel over zijn klasse en de klasse van de cast en crew. Verhoeven was zijn tijd ver vooruit. De vlotte montage, sterke dialogen, het overvolle, maar ontzettend doeltreffende scenario; alles kan vandaag de dag nog mee. Verhoeven heeft een waar meesterwerk afgeleverd en de Nederlandse film hiermee definitief op de kaart gezet.

Waardering: *****

FILMGESCHIEDENIS
De kosten voor de film bedroegen tussen de vijf en de zes miljoen gulden (volgens Houwer zelf bedraagt het budget zelfs meer dan 6 miljoen). Op dat moment het grootste budget voor een Nederlandse speelfilm. De film werd genomineerd voor een Oscar en een Golden Globe. De Nederlandse pers ontving de film met gemengde gevoelens, pas na het buitenlandse succes kreeg de film de erkenning die het verdient. Met 1.547.183 bezoekers de beste bezochte film van 1977. Momenteel staat de film op de tiende plaats in de top tien van best bezochte Nederlandse films. Een extra lange versie van de film is in 1979 voor het eerst door de TROS uitgezonden onder de naam Voor Koningin en Vaderland. Deze bevat een klein half uur aan extra materiaal.

Voor een uitgebreide making of van de productie kunt u hier terecht.

ACHTERGRONDINFORMATIE
Voor een special over regisseur Paul Verhoeven klik hier. Voor een verslag van de dvd-presentatie van de vroege films van Paul Verhoeven en een uitgebreid artikel over zijn vroege oeuvre klik hier.

BEELD
Op de hoes wordt onterecht melding gemaakt van een 1.78:1 beeldtransfer, dit moet 1.62:1 zijn. Net als bij de andere Verhoeven films uit de Rob Houwer collectie is ook van deze het beeld en geluid onder handen genomen voor de dvd release. Het resultaat is bevredigend, al had de restauratie nog veel beter kunnen zijn. De kleuren zijn in hun natuurlijke staat hersteld en verkleuringen doen zich nergens voor. De realistische sfeer die Verhoeven zo benadrukt komt hierdoor goed over. Beschadigingen in de vorm van spetters en filmspots zijn bijna geheel afwezig. Het contrast, de scherpte en het zwartniveau van de film zijn ook in orde. Filmgrain is gedurende de hele film aanwezig. Al met al had het allemaal nog net wat beter gekund. Hopelijk wordt hier allemaal nog eens aandacht aan besteed bij een eventuele Special Edition (die toch eigenlijk niet mag uitblijven). Er is geen ondertitelspoor aanwezig gedurende de hele film, wel is er de mogelijkheid om de Engels en Duits gesproken stukken Nederlands te ondertitelen.

Voor een vergelijking van de beeldkwaliteit van deze versie en de niet opgepoetste uitgave van de serieversie, kunt u hier terecht. De screenshots zijn identiek.

GELUID
Het geluid staat in een Dolby Digital 2.0 track (224 kb/s) en een Dolby Digital 5.1 unwrapped track (448 kb/s) op de dvd. Unwrapped houdt in dat de geluidstrack via een elektronische weg is afgeleid van het oorspronkelijke geluidsspoor. Doordat de 5.1 track ‘nep’ geconstrueerd is, heeft deze weinig richting en spreiding. Wat de meerwaarde van de laatste track bij deze uitgave is, is me dan ook niet geheel duidelijk. Het geheel klinkt enkel iets harder, maar spreiding of laag ontbreekt nog steeds volledig. Gelukkig zijn beide tracks wel vrij van ruis of andere beschadigingen en zijn de dialogen goed te volgen. De muziek van Van Otterloo komt goed uit de speakers, maar maakt door de beperkte diepte en dynamiek weinig indruk.

EXTRA’S
De film is verdeeld in een schamele 10 hoofdstukken, wat natuurlijk veel te weinig is voor een film van 149 minuten. Het menu bestaat uit een statisch plaatje, dat hetzelfde is als de cover van de dvd. Er is geen achtergrondmuziek aanwezig in het menu. De enige extra’s zijn een teaser en een Engelse bioscooptrailer.

De dvd zit verpakt in een keepcase met daaromheen een kartonnen slipcase. Het geheel ziet er stijlvol uit. Bij de dvd zit een inlay van 2 pagina’s met daarin achtergrondinformatie over de film en zijn betrokkenen. Jammer dat er niet meer moeite genomen is om extra materiaal te bemachtigen. Zo bestaat er een prachtige 67 minuten durende making of documentaire die het gehele filmproces uitvoerig beschrijft. Ook zijn er in het archief van Beeld en Geluid nog genoeg interviews met betrokkenen te vinden, terugblikken op Neerlands Grootste film en programma’s die op de een of andere manier aandacht aan de film hebben besteed. Waar wacht men op? Wanneer krijgen de Nederlandse films eindelijk een fatsoenlijke behandeling op dvd? Wakker worden Medy van der Laan, publieke omroepen, filmdistributeurs en andere betrokkenen!

Neem een voorbeeld aan het Belgisch Filmarchief, dat in samenwerking met het Ministerie van Kunst & Cultuur en publieke omroepen de volgende pareltjes heeft afgeleverd

Speelduur
ca. 149 minuten
Distributie
Indies Home Entertainment
Release datum DVD
19 april 2005
Verpakking
Keepcase met kartonnen slipcase
Regio
2
Beeld
16:9 Anamorphic (1,62)
Geluid
Dolby Digital 2.0 – Nederlands
Ondertiteling
Geen
Extra’s
Nederlandse teaser
Engelse bioscooptrailer
Inlay met achtergrondinformatie