FILM
Regisseur Guido Pieters geniet geen grote bekendheid. Gek, aangezien zijn naam toch aan aardig wat succesvolle projecten is verbonden en niet los kan worden gezien van de Nederlandse filmwereld in de jaren zeventig en tachtig. Zo was hij in de jaren zeventig verantwoordelijk voor de kaskraker Doctor Vlimmen (1978) en in de jaren tachtig wist hij met Ciske de Rat (1984) een miljoenenpubliek naar de bioscopen te lokken. In de jaren negentig regisseerde hij diverse afleveringen van de succesvolle series Medisch Centrum West, Unit 13 en Baantjer.

Wie de voorbije maanden de documentaireserie Allemaal Film – over de geschiedenis van de Nederlandse film van 1945 tot nu – heeft gezien, kan beamen dat zelfs daarin Pieters’ naam niet één keer wordt genoemd. Ondanks dat hij in 1970 cum laude afstudeerde aan de Nederlandse Filmacademie, daarna enkele succesvolle films afleverde en altijd vakbekwaam zijn werk heeft uitgevoerd, lijkt hij compleet te zijn vergeten. Eén van de redenen zou kunnen zijn dat Pieters zich achter de camera vaak te bescheiden en braaf opstelt, waardoor zijn films for the time being aangenaam kijkvertier zijn, maar geen blijvende indruk achterlaten. Ook Kort Amerikaans lijdt aan een gebrek aan visie.

Na een moeizaam begin van zijn carrière – waarin hij na zijn geflopte debuutfilm Vaarwel (1973) maar moeilijk aan nieuwe projecten kwam – betekende het grote commerciële succes van Doctor Vlimmen een ommekeer. Pieters’ talent werd eindelijk erkend en diverse producenten boden onderdak. Uiteindelijk besloot hij om onder hoede van Gerrit Visscher het boek ‘Kort Amerikaans’ (1962) van Jan Wolkers te verfilmen. Pieters las het boek in 1964 op zestienjarige leeftijd en werd meteen geraakt door de hoofdpersoon: “Ik heb in Erik veel van mezelf herkend.” Anderhalf miljoen gulden werd er uitgetrokken om de bestseller van Wolkers – er waren inmiddels al meer dan 300.000 exemplaren van het boek verkocht – te verfilmen. Samen met zijn vriendin Karin Loomans schreef Pieters een scenario. De eerste versie werd afgewezen door de schrijver, omdat het ‘te dicht bij het boek bleef’. Een herschrijving leverde uiteindelijk groen licht op. Het is onduidelijk welke aanpassingen er zijn gedaan, maar feit blijft dat het uiteindelijk verfilmde scenario slechts op enkele punten afwijkt van het boek.

In potentie biedt het boek van Wolkers een prachtige basis om een persoonlijk drama te construeren: hoofdpersonage Erik krijgt in zijn nog jonge jeugd gesmolten lood op zijn gezicht. Een litteken rond zijn slaap is het gevolg. Zelf is hij van mening dat zijn ouders – “de enige mensen die je kent en die je moeten beschermen” – hieraan schuldig zijn. Hij voelt zich verraden en in de steek gelaten. Omdat hij in de jaren daarna verplicht met ‘Kort Amerikaans’-model door het leven moest, heeft hij jaren lang letterlijk getekend door het leven gelopen.

Het gevoel van eenzaamheid en angst om uitgelachen of niet geaccepteerd te worden groeide zo steeds sterker. Wanneer in de oorlogsjaren het leven zich tegen hem keert, zoekt hij zijn toevlucht in de ‘warmte’ en ‘veiligheid’ van een gipsen torso. Deze torso wordt Eriks veilige toevluchtsoord: ‘zij’ lacht hem niet uit, accepteert hem zoals hij is en laat hem zijn gang gaan. Het gipsen torso blijkt het enige waarmee Erik nog een relatie aan durft te gaan.

Zoals hierboven al werd aangehaald ontbreekt het Kort Amerikaans aan een duidelijke visie. Het scenario van de regisseur volgt nauwgezet de lijnen zoals uiteengezet in het boek, maar laat daarbij na om de diepgang en het drama – die Wolkers in het boek voornamelijk oproept door de gedachtewereld van Erik te beschrijven – te vertalen naar het witte doek. Hierdoor krijgen de handelingen van Erik een soort van platheid en blijft elke vorm van (mogelijke) inleving achterwege. Door het pas laat presenteren van de reden voor Eriks angst om zich te binden en dit bovendien, wanneer men het dan eindelijk doet, niet al te uitgebreid en diepgaand aan de orde te stellen, zijn de erotische beelden van Erik met het gipsen torso eerder ordinair dan schrijnend of meelijwekkend. Ook zijn cynische benadering van het leven kan zo op weinig sympathie rekenen.

Als drama faalt Kort Amerikaans dan ook hopeloos, desalniettemin blijft de film redelijk boeien. Hiervoor zijn een aantal aspecten verantwoordelijk. In de inleiding spraken we al over Pieters’ kwaliteiten als regisseur: technisch zijn zijn films altijd meer dan degelijk verzorgd en ook het geboden spel van de acteurs stemt grotendeels tot tevredenheid. In deze film is dit niet veel anders. Het grootste pluspunt betreft de prachtige cameravoering van Eduard van der Enden. Door middel van veel tracking shots en snelle pans legt hij dynamiek in het geheel en zorgt hij zo nu en dan voor pakkende beelden. Ook de nagenoeg perfecte muziekscore van Pim Koopman werkt louter positief. Het zijn vooral deze twee elementen die ervoor zorgen dat een aantal beelden toch beklijven.

Speltechnisch scoort het geheel ook een voldoende, al zijn er dit keer wel een aantal discutabele bijrollen die afbreuk doen aan de kwaliteiten van de film. Vooral de scharreltjes van Erik worden af en toe op het genante af neergezet. Derek de Lint als Erik van Poelgeest, Joop Admiraal als ‘de Spin’ en Guus Oster als D’Ailleurs zijn daarentegen wel goed op dreef, ondanks de vlakke personages die zij neerzetten. Vooral de wisselwerking tussen De Lint en Admiraal is interessant, niet alleen als acteurs zijnde, maar ook wat de personages betreft. Hierdoor is het extra jammer dat het scenario zo aan de oppervlakte blijft en de personages en onderlinge verhoudingen weinig kansen biedt.

Kort Amerikaans laat zich het beste omschrijven als een vakkundig gemaakte film, met een in potentie uitstekende basis, die door het ontbreken van lef en visie bij de regisseur echter niet verder reikt dan de oppervlakte. De kijker wordt zeker niet meegesleept of geraakt, maar een straf om naar de film te kijken is het allerminst.

Waardering: ***

BEELD
Kort Amerikaans staat in de originele 1.66:1 verhouding anamorf op de dvd en dus niet – zoals de hoestekst aangeeft – in 4:3 formaat. Het anamorfe karakter van de print is echter ook gelijk het enige positieve dat er over het beeld te melden valt. De schommelende en instabiele brontransfer kenmerkt zich door spetters, filmspots en andere soorten beeldvuil, welke af en toe de overhand nemen. Verder zijn een flinke portie beeldruis en trillende beeldlijnen aan de orde van de dag. De kleuren ogen veelal flets, lopen enkele keren in elkaar over en geven het beeld, samen met de bovenstaande tekortkomingen, een korrelige aanblik. Hierdoor zijn de scherpte, detail en het contrast beneden niveau. Slechts een enkele scène vormt hierop een positieve uitzondering.

GELUID
Het geluid staat in een degelijke Dolby Digital 1.0 track (192 kb/s) op de dvd. Het spoor heeft last van een lichte ruis en kent weinig diepte en warmte, maar brengt de dialogen goed op de kijker over en is verder nagenoeg vrij van beschadigingen. In een enkele scène verspringt het geluid even. Een krappe voldoende.

EXTRA’S
Het menu is statisch en primitief vormgegeven. Via het menu is er de mogelijkheid de film te starten, één van de zes scènes te selecteren of naar de trailers te gaan. Op het schijfje staat de teaser van de nieuwe bioscoopfilm De Scheepsjongens van Bontekoe en de trailer van Timboektoe. Helaas is er geen gebruik gemaakt van de beschikbare extra’s in het archief van Beeld en Geluid.

Speelduur
ca. 98 minuten
Distributie
Bridge Pictures
Release datum DVD
16 november 2007
Verpakking
Keepcase met kartonnen slipcase
Regio
2
Beeld
Anomorphic 16:9 (1,66)
Geluid
Dolby Digital 1.0 – Nederlands
Ondertiteling
Geen
Extra’s
Trailers

Met dank aan Bridge Pictures voor het beschikbaar stellen van deze DVD!