“The Romantic Agony”

De Maastrichtse poppenspeler Pieke Dassen vierde op 23 september 2006 zijn tachtigste verjaardag. Voor het filmhuis Lumière in Maastricht aanleiding om de film Vaarwel, van regisseur Guido Pieters, voor het eerst sinds haar Nederlandse première in 1973 te vertonen. Vaarwel betekende voor Dassen zijn acteerdebuut. Landelijke bekendheid geniet hij door zijn rol van August in De film van Ome Willem. NeerlandsFilmdoek maakte van deze zeldzame gelegenheid gebruik om deze bijzondere en vergeten film te mogen aanschouwen. Na een korte introductie en achtergrondinformatie vindt u hier een recensie van de film terug.

Filmgeschiedenis
Nadat de Limburgese cineast Guido Pieters veel lof oogstte met de korte films Allerzielen en Carnaval, die hij tijdens zijn studie op de Nederlandse Filmacademie maakte, vroeg de provincie Limburg hem een documentaire te maken. Deze zou een goed beeld van de provincie en haar inwoners moeten schetsen en er werd een budget van 10.000 gulden voor uitgetrokken. De Maastrichtse café-uitbater Jef Vliegen wist echter 300.000 gulden voor het project bij elkaar te sprokkelen, waarvan hij ruim 200.000 gulden voor eigen rekening nam. Vliegen overtuigde de regisseur om met dit geld zijn eerste lange speelfilm te realiseren. Samen met Ton Ruys ging Pieters vervolgens aan de slag. Uitgangspunt daarbij vormde het idee van Pieters om “de hele mensheid te projecteren aan de hand van het leven van één persoon.”

Samen bedachten ze het verhaal van de al eeuwenoude en onsterfelijke Noël. Deze voelt echter, na eeuwenlang met zijn hond door de wereld te hebben getrokken, in een modern winkelcentrum zijn einde naderen. Hierop blikt hij terug op een aantal periodes uit de geschiedenis en vraagt hij zich af wat nou eigenlijk de bedoeling van het leven is. Opmerkelijk is dat de regisseur zelf weinig affiniteit had met deze filosofisch aangelegde vraag, hij vond hem zelfs compleet overbodig: “het zou genoeg moeten zijn te realiseren dat we leven.”

De hoofdrol van de onsterfelijke Noël ging naar de Maastrichtse poppenspeler Pieke Dassen: “De opzet was een film die hem [Noël] het eeuwige leven zou geven. Over wat zich in de oertijd in Maastricht kon hebben afgespeeld.” Producent Jef Vliegen had altijd al gemeend dat zijn vriend Dassen een goed acteur zou zijn en hoopte met deze film zijn gedachte bevestigd zien worden. Achter de camera stond Theo van de Sande, die met Vaarwel zijn (zelfstandig) cameradebuut maakte. De muziek werd verzorgd door de vermaarde Italiaanse componist Ennio Morricone. Anne-Wil Blankers verzorgde de begeleidende voice-over en Lex Goudsmit sprak de teksten van Dassen in.

De pers was niet erg te spreken over Pieters’ debuut. Hooguit werd zijn filmische vermogen geprezen. Pieter van Bueren in De Telegraaf: “Het is geen goede film, maar toch. Er zit ontzettend veel in, er is ontzettend veel mis aan.” Producent Vliegen had te doen met de debuterende regisseur en hoofdrolspeler, die na het uitblijven van een bioscooproulement en de grotendeels slechte kritieken beide in een dip terecht kwamen.

De film werd ondanks de slechte Nederlandse kritieken wel op een aantal buitenlandse filmfestivals vertoond, waaronder die van London en Edinburgh. De reacties daar waren wat hoopgevender, maar echt indruk maakte Pieters ook internationaal niet. In Nederland was de film te zien op het filmfestival van Arnhem en werd de film op vrijdag 26 oktober 1973, in ‘Zienema Oktopus’ in Amsterdam, voor het eerst vertoond. In het Maastrichtse filmhuis ‘Lumiere’ werd de film op 29 oktober en 1 november 2006 speciaal vertoond naar aanleiding van de tachtigste verjaardag van hoofdrolspeler Dassen.

Een sprookje
De oude vagebond Noël kan niet sterven. Vergezeld door zijn hond en kraai zwerft hij gedurende vele eeuwen rond en is hij getuige van de wereldgeschiedenis. Geboren in een grot in het stenen tijdperk gaat hij zijn einde tegemoet in een modern winkelcentrum. Ondertussen wordt zijn verleden zichtbaar in scènes die zich over de hele wereldhistorie uitstrekken. We zien hoe hij allerlei historische personages ontmoet, zoals Romeinse soldaten, kruisvaarders en een vrouwelijke vampier. Nu zijn einde nadert, vraagt Noël zich af wat de bedoeling van het leven eigenlijk is.

Met Vaarwel maakt Pieters een zeer bijzondere film in een genre dat Nederland onbekend is; de surrealistische film. De sfeer van deze prent doet denken aan het werk van Harry Kümel. Ondanks wat schoonheidsfoutjes weet de film enorm te boeien. Het magisch-realistische verhaal wordt op bijzondere wijze verteld, waarin de tijd net zoals Noël’s geheugen, door elkaart loopt en langzaam op het heden vooruit begint te lopen. De sequenties variëren van een vampier die zich noodgedwongen tot de bloedbank moet wenden tot een occulte dans rond een penis-vormige totempaal met het aangezicht van een mens. De vertelling wordt ondersteund door uitstekend camerawerk van Theo van de Sande en de sfeervolle score van de befaamde componist Morricone. Het is jammer dat Pieters hierna alleen nog maar vrij standaard drama’s en periodestukken heeft afgeleverd en niet op deze bijzondere, surrealistische koers is verdergegaan.

Waardering: *** half

Vaarwel (1973)
Regie: Guido Pieters
Scenario: Guido Pieters & Ton Ruys
Producent: Jef (Joseph) Vliegen
Camera: Theo van de Sande
Muziek: Ennio Morricone
Met: Pieke Dassen, Josée Ruiter, Nettie Blanken, Fiene Mager, Ellen Veger, Iwan Ruycken, Rik Bravenboer en met de stemmen van Anne-Wil Blankers en Lex Goudsmit
Taal: Nederlands
Duur van de film: 85 minuten / Kleur