web analytics

Op Hoop van Zegen – 'Ciske 2'

Reacties zijn gesloten

Na het succes van Ciske de Rat zag Matthijs van Heijningen de kans schoon opnieuw een film te maken met Danny de Munck in de hoofdrol. Er werd flink uitgepakt: niet alleen qua budget, maar ook productiefaciliteiten en publiciteit. Het kwam dan ook hard aan toen het publiek de film relatief gezien links liet liggen en ook de Gouden Kalveren jury niet overtuigd was.

 

 

Verhaal
Wanneer de oude vissersboot ‘Op Hoop van Zegen’ na een zware storm toch nog veilig de haven bereikt, besluit de vijftienjarige Barend zijn leven niet meer te riskeren voor een hongerloontje. Zijn moeder Knier probeert hem op andere gedachten te brengen, maar Barend heeft zijn besluit genomen.

Dan keert Barend’s broer Geert terug in het dorp nadat hij is vrijgelaten uit de gevangenis. Hij wil zo snel mogelijk weer naar zee, ook al wordt gefluisterd dat ‘De Hoop’ nauwelijks meer zeewaardig is. Reder Bos wil Geert wel aan laten monsteren, op voorwaarde dat deze zijn broertje Barend meebrengt. Voor de jongen zit er niets anders op dan te gaan.

Tijdens een storm krijgt ‘De Hoop’ het zwaar te verduren en leven de dorpsbewoners in voortdurende angst, tot de dag dat er zekerheid komt …

Cast

Danny de Munk Barend
Kitty Courbois Knier
Renée Soutendijk Jo
Huub Stapel Geert
Rijk de Gooyer Reder Clemens Bos
Willeke van Ammelrooy Mathilde Bos
Tamar van den Dop Clementine Bos
Leen Jongewaard Kaps
Ramses Shaffy Simon
   

Oorsprong
Het toneelstuk Op Hoop van Zegen werd voor het eerst opgevoerd op 24 december 1900 door de Nederlandsche Toneelvereniging. Het stuk verhaalt over de situatie van de vissers en hun familie eind negentiende eeuw. De bevolking was ingedeeld in klassen en rijke bazen hadden de macht over de werkbevolking. Ook de vissers waren marionetten aan de touwtjes die deze rijke bazen strak in eigen hand hielden.

Dit onderwerp, dat door door Herman Heijermans in 1900 zo meeslepend beschreven werd, is tijdloos en universeel. Vandaag de dag nog kan er een verband worden gelegd tussen de situatie destijds en die in de huidige maatschappij. Dat het stuk dan ook al meerdere keren verfilmd is, wekt geen verbazing. Zowel In 1918 als in 1924 werd het toneelstuk verfilmd in een stille versie.

Toen in 1934 de geluidsfilm zijn intrede deed, werd er van veel stille films een remake gemaakt. Zo ook van Op Hoop van Zegen. De verfilming uit 1986 van regisseur Guido Pieters en producent Matthijs van Heijningen is echter zonder twijfel die waar het meeste over gediscussieerd is.

Ciske
Matthijs van Heijningen liep al sinds het midden van de jaren zeventig rond met het idee voor een nieuwe film naar het toneelstuk van Heijermans. Beoogd regisseur was Harry Kümel, die destijds indruk maakte met Monsieur Hawarden, Les Lèvres Rouges en Malpertuis. Dora van der Groen zou de rol van Kniertje gaan spelen. Iedereen was enthousiast; er werden allerlei voorbereidingen getroffen en de contracten waren al ondertekend. Men leek dan ook te kunnen gaan beginnen, tot Van Heijningen er zes weken voor de eerst geplande opnamdedag achter kwam dat er toch niet genoeg geld beschikbaar was.

Dat het tien jaar later wel lukte, had veel te maken met het grote succes van Ciske de Rat, de film naar het gelijknamige boek van Piet Bakker. Uit meer dan honderd kandidaten koos Van Heijningen voor de rol van Ciske de vrijgevochten en spontane Danny de Munck. Alsof die zichzelf speelde, gaf hij gestalte aan het ‘Amsterdams straatjochie’ met een grote mond en een klein hartje, dat ondanks alle tegenslagen het beste van zijn leven probeert te maken. De rol was De Munck op het lijf geschreven. Bijna twee miljoen Nederlanders kwamen naar de bioscopen om deze jonge ster te mogen aanschouwen. Slim als ze waren schreven Herman van Veen en Karin Loomans ook nog de pakkende titelsong ‘Ik voel me zo verdomd alleen’, die door toedoen van De Munck een grote hit werd.

Het lag voor de hand dat er een vervolg zou komen op de Ciske verfilming, Bakker had immers meer boekjes geschreven over de dagelijkse beslommeringen van ‘de rat’. Regisseur Guido Pieters had echter andere plannen en ging op zoek naar geldschieters voor een eigen project. Toen bleek dat het met de plannen van Pieters niet echt wilde vlotten, klopte Van Heijningen bij Pieters aan met het idee om Op Hoop van Zegen te verfilmen. Deze stemde uiteindelijk in.

Ambitie
Wie de hoofdrol zou gaan spelen, stond eigenlijk bij voorbaat al vast: Danny de Munck. Voor het scenario werd Karin Loomans gevraagd, die eerder ook al de basis legde voor Ciske de Rat. Het scenario werd dit keer compleet afgestemd op de toen vijftienjarige De Munck. Om het verhaal aan een groter publiek te kunnen verkopen, werden er – naast de keuze voor de hoofdrol – ook enkele commerciële ingrepen gedaan, zo werd er o.a. een liefdesverhouding tussen Barend en de dochter van de reder aan het verhaal toegevoegd en zou De Munck af en toe weer even met zijn stembanden mogen goochelen.

Kosten noch moeite werden vervolgens gespaard om een goed ogende, commerciële film te maken. Het budget voor Op Hoop van Zegen bedroeg ruim vijf miljoen gulden (ca. 2,3 miljoen euro). Een groot bedrag, zeker voor die tijd. Van Heijningen probeerde de begroting zo laag mogelijk te houden om zo uit de opbrengst de winst te halen. Het zou immers een kassucces worden, daar was hij van overtuigd. Achteraf viel de belangstelling echter behoorlijk tegen, waardoor de producent een gevoelig verlies leed en moest erkennen dat hij  te veel vertrouwen op een goede afloop had gehad. “Bij Op Hoop van Zegen had ik natuurlijk beter het budget van vijf naar zes miljoen gulden kunnen opschroeven en laten financieren, dan te proberen om een half miljoen uit de opbrengst te halen.”

Met al dat geld moest Op Hoop van Zegen er natuurlijk wel goed uit komen te zien. Hiertoe bracht Van Heijningen een cast en crew bij elkaar die louter bestond uit gevestigde namen en werd er behoorlijk uitgepakt qua kleding, gebruiksvoorwerpen en locaties: alles moest er zo authentiek mogelijk uitzien. Het duurste was echter de trip naar Engeland; om de ondergang van ‘De Hoop’ goed in beeld te brengen, werd er uitgeweken naar een studio in Engeland. Dit grapje kostte een half miljoen gulden en leverde slechts vijf minuten filmmateriaal op.

Harry Wiessenhaan verzorgde de special effects, die bij deze film voornamelijk bestonden uit het tonen van de verschillende soorten (drastische) weersomstandigheden. Regen, wind en onweer; het mag dan wel Nederlands in de oren klinken, toch wordt zoiets (bijna) altijd met behulp van machines gecreëerd. Dat dit tot vreemde en komische situaties kan leiden, ondervond ook Renée Soutendijk. Wiessenhaan: “Die fragiele Renée Soutendijk door onze windmachine vierkant van de sokken geblazen.”

Teleurstelling
Het grootste gedeelte van de film werd opgenomen in het Zeeuwse vissersdorpje Goedereede. Naast de gebruikelijke klachten kenmerkte de opnameperiode zich door de fijne werkssfeer en de goede verstandhoudingen onderling. Rijk de Gooyer: “De weken in Zeeland waren fantastisch. Het was bloedkoud, we zijn bijna bevroren, Guido Pieters was ziek en stond stijf van de penicilline, ik had innig medelijden met hem maar ik wil zo weer terug. Enig, enig!”  Deze danig verzwakte lichamelijke toestand van de regisseur was ook aanleiding tot de enige echte onenigheid op de set. Pieters lichamelijke conditie was op een bepaald moment zo zwak, dat het onmogelijk en onverantwoord was om verder te filmen. De productie kwam stil te liggen. Van Heijningen beriep zich op overmacht en wilde niemand uitbetalen. De cast- en crewleden stapten hierop naar het pas opgerichte en nog klein opererende FNV; zonder succes. De acteurs en andere medewerkers hebben dagenlang zonder schadeloosstelling thuis gezeten. Tot de regisseur weer vooruit kon, zij het onder flinke invloed van allerlei medicamenten.

Achter de camera stond Frans Bromet, die inmiddels een goede  staat van dienst had opgebouwd en door Van Heijningen vaker werd ingehuurd voor een van diens projecten. Bromet kon achteraf rekenen op louter goede kritieken.  Voor de begeleidende muziek werd Rogier van Otterloo gevraagd. Net als bij zijn werk voor o.a. Grijpstra & De Gier, Soldaat van Oranje en Turks Fruit is ook deze score een memorabele en meeslepende. Helaas bleek het ook meteen een van de laatste projecten te zijn waaraan hij zijn medewerking verleende. Van Otterloo overleed op 29 januari 1988, na een lang ziektebed, aan de gevolgen van kanker. Ook zijn aandeel in het geheel werd, net als dat van Bromet, unaniem goed besproken.

De promotie en publiciteitscampagne rondom de film draaide op volle toeren. Er reed een trein met de hoofdrolspelers en andere bekenden door het land. Beelden van juichende en huilende mensen haalden zelfs het journaal. En net als bij Ciske de Rat werd ook deze keer een lied geschreven, dat nog voor de bioscooppremière op de markt werd gebracht. Deze keer luidde de titel ‘Ratsmodee’. Het nummer werd geen hit en was daarmee een veeg voorteken aan de wand.

De première van de film vond plaats op 7 augustus 1986. De verwachtingen waren hooggespannen. De pers was echter niet bijster onder de indruk en de reacties waren verdeeld. Een deel van de vaderlandse pers prees het vakmanschap van Guido Pieters, anderen zagen de film enkel als een ‘Danny de Munck show’. Deze reacties waren nog niet eens zo erg voor de producent, ware het niet dat ook het publiek deze keer niet in rijen voor de deur stond. Met slechts 247.824 bezoekers leed de producent een zeer gevoelig verlies. Dat de productie op het Nederlands Film Festival de publieksprijs kreeg, was niet meer van belang.

Op Hoop van Zegen (1986)Regie: Guido Pieters
Scenario: Karin Loomans
Producent: Matthijs van Heijningen
Camera: Frans Bromet, Peter Brugman
Muziek: Rogier van Otterloo
Releasedatum: 7 augustus 1986
Taal: Nederlands
Duur van de film: 105 minuten / Kleur
Bezoekers: 247.824
Aantal Bioscopen: onbekend

4 gedachten over “Op Hoop van Zegen – 'Ciske 2'

  1. Jammer dat jullie nu nog niet weten dat Goedereede in Zuid-Holland ligt en niet in Zeeland!!!

  2. Tsja, dat krijg je als je je geluk gaat beproeven. Ik lach me dood, dat de film een flop is geworden. Het liedje Ratsmodee is ook knudde met een rietje en Karin Loomans is een vrouw van niks, welke zich nooit met deze film had moeten bezighouden.

Reacties zijn gesloten.