web analytics

Obsessions – Hitchcock, Scorsese en seks

Reacties zijn gesloten

Pim de la Parra en Wim Verstappen maakten in 1966 hun eerste film; Joszef Katùs. Deze film maakte internationaal zoveel los, dat de twee door een Amerikaan benaderd werden om samen te werken. Per toeval ontstond toen het idee voor Obsessions, over een man die via een gat in de muur getuige is van een misdaad. Met hulp van Martin Scorsese werd het scenario verder uitgewerkt en Hitchock-componist Bernard Herrmann was bereid de muziek voor de film te schrijven. De film mocht rekenen op grote internationale belangstelling en is om diverse redenen een mijlpaal in de Nederlandse filmgeschiedenis.

Obsessions (1969)
a.k.a Bezeten – Het Gat in de Muur
Regie: Pim de la Parra
Scenario: Pim de la Parra, Martin Scorsese, Wim Verstappen
Producent: Scorpio Films, Dieter Geissler Filmproduktion
Camera: Frans Bromet
Muziek: Bernard Herrmann
Releasedatum: 9 oktober 1969
Taal: Engels
Duur van de film: 92 minuten / Kleur
Bezoekers: 184.000
Aantal Bioscopen: Onbekend

Verhaal
Het verhaal begint wanneer een schilderij op een gehuurde kamer van de muur valt. De huurder van de kamer, een medisch student, kijkt door het kleine gat in de muur naar datgene wat er op de kamer van zijn buren gebeurt. Wat hij daar ziet, zorgt ervoor dat hij zijn studieboeken snel vergeet

Het is niet alleen de sex die zijn nieuwsgierigheid wekt. Al snel is hij getuige van gebeurtenissen die wijzen in de richting van een misdaad. Terwijl de student meer en meer verstrikt raakt in het web der mysterie, ontvangt zijn verloofde, een jonge journaliste, een opdracht om verslag te doen van een moordzaak. Hebben het een en het ander met elkaar te maken?

Cast

Alexandra Stewart Marina
Dieter Geissler Nils Janssen
Tom van Beek Petrucci
Donald Jones Otto Fabian
Fons Rademakers Raoul Orlov
Marijke Boonstra Stella Olsen
Hasmig Terveen Masseuse
Elisabeth Versluys Ingrid
Victoria Naelin Moeder van Nils

$corpio
Het duo Pim de La Parra en Wim Versteppen maakte in de zomer van 1966 een spetterende entree in de Nederlandse bioscopen met De minder gelukkige terugkeer van Joszef Katús naar het land van Rembrandt. Het was allemaal begonnen op de filmacademie, waar de twee samen studeerden. Samen maakten zij enkele korte films, richtten ze het filmblad Skoop op en hun eigen productiemaatschappij Scorpio Films (met de S als dollarteken; de twee hadden grootse plannen). Joszef Katús was hun eerste lange speelfilm en meteen een schot in de roos. “De Nederlandse speelfilm begon gisteren opnieuw”, kopte de Volkskrant. En niet alleen in Nederland waren de reacties goed, ook in het buitenland was men positief gestemd. Op het filmfestival van Cannes sprak zelfs de grote Jean-Luc Godard lovende woorden. Veel publiek trok de film echter niet, maar Pim en Wim hadden naam gemaakt en hun wens om een continue filmproductie op gang te brengen, leek waarheid te  gaan worden. Na Katùs volgde in 1967 Liefdesbekentenissen. Obsessions was in 1969 alweer de derde bioscoopfilm van het duo dat filmland Nederland zo’n dertien jaar lang in de greep had.

Op de vraag wat voor soort film De la Parra ooit nog wel eens zou willen maken, luidde zijn antwoord altijd steevast ‘een thriller à la Hitchcock’. Een spannende film, met moord en mysterie. Concrete ideeën had hij echter nog niet. Tot er opeens op nieuwjaarsdag 1968 een Amerikaan Amsterdam binnen kwam wandelen. Hij had Katùs gezien en zag mogelijkheden voor een samenwerking met het jonge duo. Hij wilde een film maken naar La Chute, de roman van Albert Camus, en vroeg Scorpio om mee te produceren. Dat deze plotselinge ontmoeting de droom van De la Parra in vervulling zou laten gaan, kon toen nog niemand weten.

Internationale markt
De la Parra en Verstappen besloten La Chute nog maar eens uit de kast te halen, maar zagen weinig in de roman. Daarentegen waren ze wel geïnteresseerd in het geld van de Amerikaan. Hoe kon men dit nu op een ‘zakelijke’ wijze aan de Amerikaan duidelijk maken? Wim Verstappen in Skoop: “Pim lost dit op. La Chute, legt hij uit, is een veel te moeilijk onderwerp om als uitgangspunt voor een samenwerking Holland-USA te gebruiken. We moeten met iets goedkopers en simpelers beginnen.” De Amerikaan is overtuigd, maar wil dan wel graag weten wat De la Parra in gedachten had. Verstappen vervolgt: “Dat weet Pim op dat ogenblik ook zo net niet, maar je moet je niet laten kennen. De titel is ‘Obsessions’, liegt hij. Een mooie titel, vindt de Amerikaan. En Pim moet ter plekke het verhaal gaan verzinnen, want de Amerikaan wil het horen.”

Pim verzint ter plekke het verhaal van iemand die door een gaatje in de muur getuige is van een moord. De Amerikaan ziet er wel wat in en biedt 10.000 dollar voor de rechten in Amerika. Verstappen: “Wij slaan aan het calculeren, en berekenen dat met $10.000 uit de Verenigde Staten als basis, het net mogelijk moet zijn om zoveel aanvullende financiering te vinden, dat Obsessions gemaakt kan worden.” De deal lijkt gesloten, maar vlak voordat de Amerikaan op het vliegtuig terug naar Amerika stapt, verlaagt hij zijn bod tot 9.000 dollar. Pim en Wim gaan niet akkoord en zwaaien de Amerikaan vriendelijk uit, maar besluiten wel om verder te werken aan het project.

En de twee hebben grote plannen. De film moet de hele wereld over, om dat te bereiken moeten er wel buitenlandse investeerders gevonden worden. Hiervoor reist het duo de hele wereld rond, wat ze uiteindelijk 50.000 gulden zou kosten. Wim Verstappen vertelt later in Skoop met enige ironie:

“Deze problemen over de […] financiering lopen voor een groot deel over agenten en andere tussenpersonen. Eens neemt zo’n tussenpersoon ons niet persoonlijk mee naar een bespreking met een financier; ons haar is te lang. (De financiering gaat niet door.) Een ander maal mogen alleen mee op voorwaarde dat we ons keurig in colbertjes van Cardin kleden. (De zaak komt in orde, naar achteraf blijkt, hoofdzakelijk omdat ons haar zo slordig zat.) Eén financier […] staat stomverbaasd als we vanwege de kleine lettertjes (met een paar verraderlijke bepalingen waar Demy, Delvaux en Resnais kennelijk wél ingestonken zijn) een verder vorstelijk contract niet willen tekenen. Hij denkt dat we bluffen en houdt voet bij stuk: het contract gaat niet door.”

Uiteindelijk, na veel gereis en onderhandelingen, heeft men succes, zij het dicht bij eigen land. In Duitsland worden garanties, acteurs en een laboratorium-krediet gevonden. Deze samenwerking betekende de eerste Duits-Nederlandse coproductie van na de Tweede Wereldoorlog. Vanzelfsprekend zou de voertaal, met het oog op de internationale verkoop, Engels gaan bedragen, wat de film ook meteen tot de eerste Nederlandse Engelstalige productie maakt.

Hitchcock en Scorsese
Via Francois Truffaut, die gecharmeerd was van Liefdesbekentenissen, kwam het duo vervolgens in contact met Hitchcock-componist Bernard Herrmann. Verstappen: “Herrmann komt naar Amsterdam, ziet Liefdesbekentenissen, schrijft een brief van drie kantjes waarin een puntsgewijze opsomming van wat er allemaal fout is in die film, maar zet zich in voor Obsessions.” Door de komst van Herrmann waren er ook weer een aantal nieuwe financierders bereid geld in de film te steken en De la Parra kon zijn droom werkelijkheid laten worden. Hiervoor had hij 700.000 gulden tot zijn beschikking.

Op 1 november 1968 kan er eindelijk worden begonnen aan de opnamen. Het scenario is op dat moment al acht keer gewijzigd en aangepast, en zal ook tijdens de opnamen nog wat kleine veranderingen ondergaan. Opmerkelijk is daarbij de medewerking die grootheid Martin Scorsese verleende, destijds filmdocent aan de universiteit van New York. Voor de vrouwelijke hoofdrol hebben De la Parra en Verstappen vele actrices benaderd. Van Jean Seberg tot Susan Strassberg en van Carol Lynley tot Hayley Mills; met geen van allen kwam het echter om diverse redenen tot een contract. Zo vond Mills de film te schokkend en Seberg, die eerder had toegezegd, verkoos uiteindelijk een rol in Paint your Wagon boven de hoofdrol in Obsessions.

Voor de fotografie benaderde Pim de la Parra Frans Bromet, nadat hij een dagje op bezoek was geweest in diens pas verbouwde huis: “Ik had mijn huis in Ilpendam net verbouwd, toen Pim een dagje langs kwam. Hij zag het huis en zei: wie zo zijn huis kan verbouwen, kan ook een film maken.” Bromet had nog nooit eerder een lange speelfilm gedraaid, laat staan een film in kleur. De Duitste co-producent Geissler had er dan ook weinig vertrouwen in. Slim als De la Parra was, kocht hij vervolgens enkele prints op van korte Nederlandse films in kleur, waaraan hij vals de credit ‘camera: Frans Bromet’ toevoegde. Geissler wist van niks, bekeek de filmpjes en gaf groen licht.

Seksgolf
Op 9 oktober 1969 ging de film in de Amsterdamse Cineac Damrak in première. De pers was verdeeld. In de Volkskrant schreef Ab van Ieperen: “Obsessions is gewoon een aardige film, die overigens nog aardiger was geworden als De la Parra en Verstappen erbij hadden stilgestaan dat films niet alleen geproduceerd, maar ook nog geregisseerd moeten worden.” Jan Blokker was in Vrij Nederland daarentegen keihard en noemde het ‘een prul van een film’ Bovendien maakte hij Pim en Wim uit voor ‘stalinisten van de cultuur’. In het buitenland waren de kritieken minder hard en werd de film redelijk goed bezocht, vooral in Duitsland deed de film het goed. Obsessions werd verkocht aan een recordaantal van 64 landen.

Pim de la Parra enige tijd na de première: “Ik kan wel zeggen dat het een geweldige kick geeft om op een zaterdagavond naar de Cineac Damrak te gaan en een rij te zien, die tot ver buiten het theater staat. […] De eerste dag dat Obsessions vertoond werd (een donderdag) heeft hij alleen in Amsterdam al evenveel ingespeeld als het totaal dat Joszef Katùs in heel Nederland heeft ingebracht. Die reakties zijn natuurlijk geweldig, want deze film is gemaakt om juist dit publiek te bereiken.”

Op de keiharde reactie van Jan Blokker reageerden de twee in eerste instantie cynisch. Pim vond het stuk ‘briljant geschreven’, maar vermoedde wel dat Blokker er dagen lang mee moet hebben rondgelopen. Wim vond dat ‘het stuk een zeer goede architectuur had’. Niet veel later ging hij er wat dieper en serieuzer op in: “Mijn theorie […] is dat Jan Blokker dit zo schrijft omdat hij bepaalde ideeën heeft hoe het verder met film in Nederland moet. […] Obsessions doorkuist nu de plannen van Jan Blokker.” Blokker wilde artistieke films, die iets zouden bijdragen aan de (film)cultuur, terwijl Obsessions duidelijk gemaakt was om commercieel te scoren.

En dat doel werd bereikt: de film deed het goed in de vaderlandse bioscopen, werd het grootste Nederlandse succes sinds Fanfare, en trok uiteindelijk 184.000 bezoekers. In het buitenland deed de film het zoals gezegd zelfs nog beter. Een redelijke portie naakt bleek garant te staan voor succes. Met Obsessions begon zo de seksgolf in de Nederlandse filmindustrie, waar hij in andere Europese landen reeds was ingezet. Alleen al om die reden neemt de film een speciale plaats in in de Nederlandse filmgeschiedenis.

Geraadpleegde bronnen:
– Van Gelder, H. (1995). Hollands Hollywood. (1e druk). Amsterdam: Luitingh ~ Slijthoff.
– Albers, R. et. al. (2004). Film in Nederland. (1e druk). Amsterdam: Ludion.
– Verstappen, W. (1969). Obsessions in Skoop jaargang 6/1, p. 8-9.