web analytics

Shadowman – Tom Hulce in Nederland

Reacties zijn gesloten

Tom Hulce in een Nederlandse film? Ga weg! Toch speelde de gevierde Amerikaanse acteur in 1988 een hoofdrol in de Nederlandse film Shadowman van de Poolse regisseur Piotr Andrejew.

Of hij (en wij) daar zo blij mee moeten zijn is echter de vraag. De acteur, die een paar jaar eerder genomineerd werd voor zowel een Golden Globe als Oscar voor zijn rol als Amadeus Wolfgang Mozart in de film Amadeus (1984), weet geen moment te imponeren. Nu treft Hulce zelf weinig blaam, want de bordkartonnen karakters en karige dialogen vliegen de kijker om de oren in dit spanningsloze (doch onderhoudende en sfeervolle), maar in de Nederlandse filmgeschiedenis bijzondere oorlogsdrama. Een korte terugblik op de totstandkoming van Shadowman.

Moeizaam
Shadowman, geregisseerd door de in 1947 in Polen geboren regisseur Piotr Andrejew, kende de nodige opstartproblemen. Na lang te hebben gesleuteld aan het script klopte Andrejew in Nederland aan bij producenten Kees Kasander en Gijs Versluys. Hoewel niet geheel overtuigd, bogen deze zich voorzichtig over de mogelijkheid van een verfilming.

Groot was dan ook de verrassing toen de regisseur eind 1987 plots aan het duo meededeelde dat hij zowel met de Amerikaanse acteur Tom Hulce, als met Jeroen Krabbé overeenstemming had bereikt de film te maken. Kasander haakte prompt af – niet alleen door deze handelswijze van de regisseur, maar ook omdat het script hem nog niet tot tevredenheid stemde – waarop Versluys er alleen voor kwam te staan.

Versluys: ‘Piotr belde me vlak voor de kerst en vertelde me dat hij met Hulce en Krabbé was overeengekomen dat ze de hoofdrollen in de film zouden spelen. Maar de financiering was helemaal nog niet rond. En ik dacht dat ik eindelijk een rustige kerst zou hebben …’

Financiering
Als een razende ging de producent vervolgens aan de slag om een respectabel budget op tafel te krijgen. Met steun van het Nederlands Fonds voor de Film, dat na lang wikken en wegen tóch besloot te participeren (ondanks dat er tegenstand was tegen het wankele script), enkele private geldschieters en buitenlands geld, lukte het uiteindelijk om ongeveer twee miljoen gulden (900.000 euro) bij elkaar te brengen. Gevolg was dat de film tweetalig opgenomen diende te worden, waardoor in de uiteindelijke film personages om onverklaarbare redenen opeens juist wel of geen Nederlands tegen elkaar praten.

Identiteit
Toen Andrejew Hulce benaderde om de hoofdrol te spelen in Shadowman hoefde de acteur niet lang na te denken. ‘Na Amedeus heb ik talloze aanbiedingen gekregen. Maar ik ben zeker niet op zoek naar Amadeus 2 of typische Hollywood-films. Het onderwerp van Shadowman spreekt me erg aan, het gaat over een man die zoekt naar zijn eigen identiteit.’

De acteur speelt een Pools-joodse vluchteling (David) ten tijde van de oorlog die terechtkomt in Amsterdam en daar moet onderduiken. Hij is doodsbang ontdekt te worden en draagt zichtbaar iets verschrikkelijks met zich mee. Wat precies blijft echter in het ongewisse. ‘Het speciale aan Shadowman is dat het een ongewone karakterfilm is, niet alles wordt uitgelegd of verklaard,’ aldus Hulce.

Verstek
Tegenover de schuchtere Joodse onderduiker staat het excentrieke karakter van Jeroen Krabbé’s personage, dat David helpt onvindbaar te blijven voor de vijand. Voor Krabbé betekende het zijn eerste Nederlandse productie sinds In de Schaduw van de Overwinning (1986). ‘Het is heerlijk weer even thuis te zijn, in je eigen bed te slapen,’ vertelde hij destijds.

Ook Krabbé viel als een blok voor het script. ‘Het is een schitterend en voortdurend bewegend script. Ik speel een nogal harde en naïve jongeman (Theo) die aan het eind van de film compleet verandert. In eerste instantie handel ik vanuit het ‘geen geld – geen deal’-principe, later ben ik zelfs bereid mijn leven voor hem te geven.’

Naast Jeroen Krabbé spelen ook Thom Hoffman, Karin Bloemen, Trudy Labij en Manouk van der Meulen een significante rol in de film. Van der Meulen verving op het laatste moment de jonge Britse actrice Patsy Kensit, die enkele dagen voor de eerste draaidag verstek liet gaan – ze vond plaatopnames bij nader inzien toch belangrijker.

Oorlog
Opvallend aan Shadowman is de keuze de film af te laten spelen in een soort virtuele wereld. Hoewel de plot de kijker laat doen geloven dat we te maken hebben met de Tweede Wereldoorlog – zo spreken de soldaten Duits, zijn er vluchtende joden en lijkt de opgehitste spreker op de radio verdacht veel op Hitler – is de aankleding van de film vrij abstract en licht-surrealistisch. De personages (vooral Theo en David) lopen rond met wel erg moderne kapsels, de aankleding van de soldaten houdt het midden tussen Nazi-uniformen en ruimtepakken, en de fletse, overbelichte kleuren en enkele vertraagde sequenties houden de film ver weg van het historische realisme.

Andrejew: ‘Natuurlijk wordt ons beeld van oorlog bepaald door de Tweede Wereldoorlog, maar ik laat bewust in het midden wat voor oorlog dit is. De film gaat hoofdzakelijk over mensen die onderdrukt worden door een oorlog, over een situatie van armoede en terrorisme, waar mensen hulp nodig hebben. Het is geen historische film, noch een futuristische. Shadowman vertelt een verhaal van alle tijden.’

Verbijsterd
De film beleefde haar wereldpremière op de Nederlandse Filmdagen van 1988, waar het op 22 september fungeerde als feestelijke openingsfilm. De verwachtingen waren hooggespannen. Shadowman betekende Andrejews eerste grote film, hij had Hulce en Krabbé weten te strikken voor de hoofdrollen, had een aardig budget tot zijn beschikking gehad en kon rekenen op een ervaren internationale crew. De reactie op het festival was echter lauwtjes, het beleefde applaus na afloop daargelaten.

Toen de film, enkele weken later, op 6 oktober, haar landelijke release kreeg in Nederland waren de kritieken niet mals. De pers reageerde verbijsterd en verbaasd dat er zoveel geld was uitgegeven op basis van een dergelijk matig script. Ook de gewaagde universele setting viel niet in de smaak; vrijwel elke recensent refereerde aan de knullige aankleding van de film, niet wetende dat de regisseur nooit de bedoeling had de Tweede Wereldoorlog te verbeelden.

Ook Tom Hulce kwam er niet goed vanaf; de gevierde acteur moest het doen met magere kritieken. Al waren enkele critici nog zo vriendelijk zijn matige optreden te wijten aan het door de schrijvers gecreëerde apatische karakter dat de acteur vorm moest geven. Of Shadowman hierdoor zo in de vergetelheid is geraakt is nog maar de vraag, feit is wel dat de film  (vrijwel) nooit in het openbaar vertoond of besproken wordt.

Dit artikel werd oorspronkelijk gepubliceerd op 11 februari 2010.

3 gedachten over “Shadowman – Tom Hulce in Nederland

  1. Bij Bol staat een DVD uit 1999 geloof ik, maar bij mijn weten is ie nooit gereleased. Heb zelf een ex-rental VHS.

Reacties zijn gesloten.