web analytics

Gezichtsbepalers van de Nederlandse cinema #7: Fons Rademakers

Reacties zijn gesloten

In 2007 werd in opdracht van het Nederlands Filmfestival de Canon van de Nederlandse Film gepresenteerd; 16 gezichtsbepalende films die de veelzijdigheid van de Nederlandse cinema moeten weerspiegelen. De commissie bestaande uit filmwetenschappers, historici, explicateurs en journalisten kozen voor een selectie van lange en korte films in zwart wit of kleur, met of zonder geluid, documentaires en animatie film. Aan de hand van de filmcanon presenteert Neerlands Filmdoek een 16-delige reeks waarin de makers van deze gezichtsbepalende films centraal staan. Vandaag deel 7: Fons Rademakers.

fonsrademakers

Fons Rademakers
De flamboyante, karakteristieke en welbespraakte Fons Rademakers werd in 1920 geboren als jongste van vijf kinderen in het Brabantse Roosendaal. Na een carrière als toneelacteur en –regisseur regelde hij in 1955 een beurs voor een buitenlandse filmstage, waarmee hij allereerst in Rome bij Vittorio de Sica en later in Parijs bij Jean Renoir de kennis van het filmen leerde. Bij thuiskomst stelde hij zich tot doel om een Nederlandse filmindustrie op te zetten. Een prestatie die hem samen met Bert Haanstra zondermeer is toe te kennen.

Dorp aan de Rivier
Na de oorlog kenmerkte Nederlands drama zich vooral als houterig en toneelmatig. In 1958 brak debuterend filmmaker Rademakers de ban met een film met drama en humor van een heel andere orde dan tot dan toe werd vertoond. Hij benaderde Hugo Claus voor het schrijven van het scenario en Ingmar Bergman als supervisor voor Dorp aan de Rivier. Voor dit debuut ontving Rademakers direct een Oscarnominatie.

Voor zijn tweede film Makkers Staakt Uw Wild Geraas (1960) schreef Jan Blokker het scenario en zou Peter Faber zijn eerste filmrol bemachtigen. De film greep in Berlijn naast de Gouden Beer, maar wist wel een Zilver exemplaar te bemachtigen. Voor zijn volgende film richtte hij zich weer tot Claus om diens roman Het Mes tot een filmscenario te bewerken. De film kwam in 1961 uit en werd goed ontvangen, wat zich tevens liet blijken in de nominatie voor de Gouden Palm van het filmfestival van Cannes.

Literaire verfilmingen
Fons Rademakers zou vervolgens diverse Nederlandstalige literaire meesterwerken verfilmen. In 1963 verfilmde hij W.F. Hermans’ De donkere kamer van Damokles. Een film die de titel Als Twee Druppels Water (1963) zou krijgen. In 1971 ging Mira, gebaseerd op het boek De teleurgang van den Waterhoek van de Vlaamse schrijver Stijn Streuvels, in première. Enkele jaren later volgde Max Havelaar (1976), een verfilming van de Multatuli-klassieker met Peter Faber in de hoofdrol. Op deze film zou Rademakers zelf met de meeste voldoening terugkijken. Als eerste Nederlandse regisseur won hij een Oscar voor de beste buitenlandse film voor De Aanslag (1986), naar het gelijknamige boek van Harry Mulisch.

Tijdens zijn acceptatiespeech probeerde hij het Amerikaanse volk ervan te overtuigen meer te weten te komen van andere culturen door hun angst voor ondertitels bij films te overwinnen. Ondanks dat zijn werk voor een groot deel waren verankerd in de Nederlandse literatuur en geschiedenis, kenmerkten zijn films zich tot een bijna Amerikaanse manier van film maken: het drama stond voorop waarbij het grote publiek de doelgroep was.

Functioneel (verborgen) naakt
Ook op het gebied van functioneel naakt was Rademakers een pionier. In Dorp aan de Rivier kwam een stel bijna blote borsten pontificaal in beeld. In Makkers Staakt Uw Wild Geraas werd orale seks gesuggereerd en het ontblote lichaam van de debuterende Willeke van Ammelrooy in Mira, zal de historie in gaan als één van de eerste blootscènes van de Nederlandse filmgeschiedenis. Het Mes was vanwege de ontluikende seksualiteit van een puber in die tijd zeer omstreden.

In het kuisere Hollywood had men meer problemen met bloot. Rademakers had begin jaren ’80 het plan om het boek Instant in the Wind van de Zuid-Afrikaanse schrijver André Brink te verfilmen, waarin een blanke vrouw het bed zou delen met een zwarte, gevluchte slaaf. De benaderde Hollywoodacteurs bedankten echter één voor één voor de eer en de film zou er nooit komen.

The Rose Garden
Zijn laatste film was The Rose Garden (1989), een Engelstalige productie over de effecten van de Holocaust met Liv Ullmann, Maximilian Schell and Peter Fonda in de hoofdrollen. In 1998 ontving hij de Bert Haanstra Oeuvreprijs. Fons Rademakers woonde aan het eind van zijn leven in Rome en later in de Franse plaats Thoiry.

Hij overleed in 2007 op 86-jarige leeftijd in een Zwitsers ziekenhuis aan de gevolgen van longemfyseem.

Als Twee Druppels Water
In de Canon van de Nederlandse film is Als Twee Druppels Water (1963) opgenomen. Voor de financiering zorgde Freddy Heineken, die volgens Rademakers razend enthousiast was: “Ik ging het hele rijtje rijke mannen af en kwam toen bij Heineken. Die liet me niet eens uitspreken, hij riep meteen: ik doe mee, ik betaal alles.” Raoul Coutard – cameraman bij onder andere Nouvelle Vague klassieker A bout de souffle, Une femme est une femme en Jules et Jim – verzorgde de fotografie.

Voor de dubbelrol van de winkelier Ducker en geheim agent Dorbeck werd de onbekende Lex Schoorel aangetrokken. De suffe Ducker voert in de laatste maanden van de Tweede Wereldoorlog verzetsopdrachten uit voor zijn mysterieuze dubbelganger Dorbeck. Na de bevrijding blijken de opdrachten niet zo zuiver als gedacht en Ducker belandt in de beklaagdenbank. Zijn dubbelganger is inmiddels nergens meer te bekennen en aangezien Ducker en Dorbeck nooit samen gezien zijn, wijst alles erop dat Ducker alleen gehandeld heeft.

De film speelt met vragen over goed en fout, wat voor een film zo kort na de oorlog opmerkelijk genoemd mag worden. Rademakers nuanceert de schuldvraag en brengt een dubbelzinnige oorlogsfilm  die haaks stond op de tot dusver eendimensionale filmproducties over de oorlog.

Als Twee Druppels Water mag nog steeds worden gezien als één van de beste Nederlandse oorlogsfilm aller tijden. Toch was dit lang voor veel Nederlands niet te controleren. Heineken eiste van Rademakers dat zijn vriendin Nan Los één van de hoofdrollen moest vertolken. Toen de film in 1983 geprogrammeerd stond bij de TROS, was Los echter niet meer Heinekens vriendin. Heineken wilde niet dat de film vertoond werd en besloot een advocaat in de arm te nemen, die de uitzending wist te voorkomen. Pas in 2002, na de dood van Freddy Heineken, werd de film voor het eerst op televisie vertoond.