web analytics

Klassiekers – 1939: De Spooktrein

Reacties zijn gesloten

In de reeks ‘Klassiekers’ zet NeerlandsFilmdoek iedere week een filmklassieker van eigen bodem in het zonnetje. Uit de periode van de eerste Nederlandse geluidsfilm tot nu selecteren we uit ieder jaar één titel die het volgens ons verdient om onder het stof vandaan gehaald te worden. Deze week uit het jaar 1939: De Spooktrein.

De Spooktrein (1939)
Geregisseerd door Karel Lamac
met Fien de la Mar, Louis Borel en Jan Musch

Acht passagiers stranden ‘s nachts op een verlaten station en zijn gedwongen de nacht in een wachtkamer door te brengen. Volgens sterke verhalen wordt het traject rond het station geteisterd door een spooktrein. Onzin, denken de reizigers. Maar als er vreemde geluiden klinken en de stationschef dood in elkaar zakt, slaat de paniek al snel toe.


Hoop
Na een moeizame periode tussen 1935 en 1937, waarin (kas)successen schaars waren, klom de Nederlandse film met Pygmalion (1937) weer langzaam uit een dal. Het publiek kon de films weer waarderen en ook de critici waren verheugd over de artistieke kwaliteiten. De drie films die in 1939 de bioscoop haalden – Boefje, Morgen gaat ’t beter en De Spooktrein – deden de hoop op een gezonde en kwalitatief hoogstaande Nederlandse filmindustrie vervolgens alleen maar toenemen; de pers sprak positief en het publiek kwam graag kijken. Enkel het meer serieuze Boefje was in het inmiddels gemobiliseerde Nederland geen overtuigend kassucces, maar kon wel rekenen op mooie kritieken en staat inmiddels te boek als een van Neerlands bekendste vooroorlogse films.

Griezeltoneelstuk
Het zeer succesvolle griezeltoneelstuk The Ghost Train van Arnold Ridley was al meerdere keren verfilmd (in Duitsland, Engeland, Hongarije en Roemenië) voordat het verhaal met De Spooktrein ook een Nederlandse versie kreeg. De Tsjechische regisseur Karel Lamac maakte er niet alleen een spannende film van, maar ook een waarbij genoeg gelachen kon worden. Door zowel pers als publiek werd de film goed ontvangen. ‘Wij blijven binnen de grenzen van de sfeer der meerendeels voortreffelijk verzorgde ontspanning,’ constateerde criticus L.J. Jordaan tevreden.

Er heerste met name bewondering voor de truc-opname, waarin de zogenaamde spooktrein op een spoorbrug ontspoort en met wagons en al naar beneden stort. Deze opname werd echter niet door Lamac gedraaid, maar kwam oorspronkelijk uit een in de literatuur niet nader genoemde Amerikaanse gangsterfilm. Via filmstudio’s uit Engeland en Frankrijk kwam deze vervolgens in Nederland terecht.

Mobilisatie
Toen De Spooktrein op 28 september 1939 in première ging was de wereld in rep en roer. De Nazi’s bezetten Pools grondgebied en de dreiging voor een Tweede Wereldoorlog stak steeds nadrukkelijker de kop op. Ook ten tijde van de draaiperiode van De Spooktrein was deze invloed al merkbaar: de Engelse cameraman Bryan Langley werd door zijn vaderland verplicht zich naar het thuisland te begeven om zich in de gemobiliseerde strijdkrachten te mengen. De Duitse emigrant Otto Heller voltooide vervolgens diens werk.

Lamac
Regisseur Karel Lamac had al 93 films op zijn naam staan toen hij in 1939 naar Nederland vluchtte. De opkomst van het nationaal-socialisme dwong hem in de jaren erna ook nog te verhuizen naar België, Frankrijk, Engeland, en uiteindelijk de Verenigde Staten, waar hij zijn naam in Carl Lamac veranderde. De cineast bleek zich in de tussentijd goed te kunnen aanpassen, want alle veranderingen weerhielden hem er niet van om films te blijven regisseren: ten tijde van de Tweede Wereldoorlog maakte hij er vijf.

Na de oorlog keerde hij terug naar Europa en maakte hij films in Frankrijk en West-Duitsland. Zijn carrière kwam vroeg tot een eind toen hij werd getroffen door een ernstige nier- en leveraandoening, waaraan hij in 1952 overleed. De Spooktrein was de eerste en laatste film die hij in Nederland maakte.

Andere opmerkelijke films uit 1939: Boefje en Morgen Gaat ’t Beter

Foto’s: Film in Nederland (www.filminnederland.nl)

Een gedachte over “Klassiekers – 1939: De Spooktrein

  1. Ten behoeve van verzamelaars van Nederlandse speelfilms.

    De Spooktrein is op dvd uitgekomen in de reeks Nederlandse Filmklassiekers van het Filmmuseum.

Reacties zijn gesloten.