Vanaf deze maand presenteert NeerlandsFilmdoek de rubriek ‘Uit de oude doos’. In deze rubriek zullen opzienbarendende, ontroerende, schokkende of komische film- of filmgerelateerde fragmenten uit het verleden uit de vergetelheid worden gehaald. Het fragment zelf zal steeds middels relevante achtergrondinformatie van een context worden voorzien. Deze week aandacht voor de Koninklijke première van Soldaat van Oranje op donderdag 23 september 1977 .

Filmpremières
Olifanten bij de première van Zoop in India (2006), sneeuwmachines bij Blind (2007) en Middeleeuwse taferelen bij Kruistocht in Spijkerbroek (2006): feestjes zijn premières altijd al geweest. Maar Koninklijk, dat zijn ze zelden. Vonden premières tot aan de jaren zeventig vaak plaats in besloten kring, sinds de Nederlandse film eind jaren zestig uit haar schulp kroop, werden het steeds vaker (kleine) mediaspektakels. In 1977 zorgde de grootse reclamecampagne van producent Rob Houwer, de medewerking van een groot aantal Nederlandse filmsterren en de aanwezigheid van de Koninklijke familie – voor het eerst in de Nederlandse filmgeschiedenis – voor een speciale avond in Tuschinski.

Première Soldaat van Oranje
Derek de Lint wond er in 2002 tegenover documentairemaker Frank Krom geen doekjes om: “Ik denk nog met weemoed terug aan de grandeur van de première. Absoluut!” Door een uitgekiende publiciteitscampagne had Houwer Soldaat van Oranje bij voorbaat al gebombardeerd tot een nationaal gebeuren. De rode loper werd uitgerold, de Koninklijke lounge in het sfeervolle Tuschinski-theater werd voor duizenden guldens met bloemen versierd en aan lekkere hapjes en drankjes geen gebrek. Naast een groot deel van de Koninklijke familie werd de première opgeleurd door de aanwezigheid van tientallen genodigden – van artiesten tot prominenten uit het filmvak. Een smoking-verhuurder in Amsterdam deed met stalen gezicht verslag: “We hebben het ontzettend druk gehad. Ik kan wel zeggen dat we door al onze smokings heen zijn, wat de verhuur betreft.” De gelukzalige en haast ondeugende twinkeling in zijn ogen sprak echter boekdelen.

Belevenis
Hoofdrolspeler Rutger Hauer herinnert zich de première als een waar volksfestijn. “Het was een soort van volksfestijn. Talloze mensen stonden in de straten. Zoals je ook bij de intocht van Sinterklaas in de straat stond.” Medespeler Jeroen Krabbé koestert eveneens warme herinneringen, maar had destijds moeite met de grootsheid van de première. “Je ziet dat Rutger ontzettend geniet, die kon dat aan. Ik kon dat niet zo goed aan. Je ziet mij naar de Cineac kijken. En ik realiseerde me opeens dat die droom die ik had als kind – staande bij de Cineac, dromend dat ik ooit filmacteur zou worden – waar was geworden, dat de cirkel rond was. Dat ontroerde me ontzettend, ik dacht: ‘Jezus, ’t is zover …'”

Voor producent Rob Houwer was de première niet alleen een groot feest, maar bracht deze ook enkele genânte momenten. Omdat regisseur Paul Verhoeven er niet voor terug deinsde de film te voorzien van een expliciete scène waarin Koningin Wilhelmina aanwezig was (die waarin hoofdpersonage Erik in de tuin van het Engelse landhuis met de Koningin praat en op de achtergrond Guus de liefde bedrijft met Susan), zat de producent al minuten voor de betreffende scène zenuwachtig op zijn stoel te wiebelen. Koningin Juliana, die naast hem zat, vroeg hem wat er was. “Ik zei: ‘Majesteit, er komt zo een scène waarbij het misschien beter is dat u uw ogen even sluit’. Maar dat deed ze natuurlijk niet. Tijdens de scène was de zaal muisstijl. Tot de Majesteit plots klaterend begon te lachen, en daarmee had ze de film goedgekeurd.”

Flapdrolhelden
Zo succesvol als de Koninklijke première was verlopen, zo desastreus waren de kritieken van de vaderlandse filmpers. Op een enkele positieve noot na, werd Soldaat van Oranje in een notendop omschreven als ‘Kuifje in bezet Nederland’. Erik en Guus, de twee belangrijskte hoofdpersonages, werden in Het Parool weggezet als flapdrolhelden. De film zou, volgens het NRC, niks doen voor de filmcultuur in Nederland. Het AD noemde het een te dure film zonder helden. Trouw merkte op dat men ‘films als Soldaat van Oranje in het buitenland dertien in een dozijn vindt.’

Hoe erg een mens zich kan vergissen, bleek ruim een jaar later toen de film in het buitenland in première ging en daar de ene na de andere loftuiting in ontvangst mocht nemen. De film kreeg nagenoeg unaniem lovende kritieken, werd genomineerd voor een Golden Globe en bekroond met de Los Angeles Film Critics Association Award voor beste Buitenlandse film. In Nederland trok de film 1.547.183 bezoekers, in het buitenland een veelvoud hiervan. Voor een uitgebreide making of van Soldaat van Oranje kunt u hier terecht.

Geraadpleegde bronnen:
– Soldaat van Oranje Revisited (2002) [DVD]. Reg. Frank Krom. Prod. Rob Houwer. Manga Films, 2006.

In de rubriek ‘Uit de oude doos’ worden opzienbarendende, ontroerende, schokkende of komische film- of filmgerelateerde fragmenten uit het verleden uit de vergetelheid gehaald. Het fragment zelf zal steeds middels relevante achtergrondinformatie van een context worden voorzien.