Komende week opent Tirza, naar de gelijknamige bestseller van Arnon Grunberg, de 30ste editie van het Nederlands Film Festival. Voor regisseur Rudolf van den Berg betekent Tirza zijn eerste volledig Nederlandse film sinds De Johnsons (1992).
Vooruitblik Tirza
Een paar dagen nadat Tirza en haar vriendje Choukri zijn vertrokken voor een reis door Namibië, heeft haar vader nog niets van hen gehoord. Hij vertrekt naar het Afrikaanse woestijnland om zijn dochter op te sporen en ontmoet daar Kaisa, die hem binnenvoert in haar wrede en bloederige wereld. Samen met haar ontdekt hij wat Tirza is overkomen; een lot dat huiveringwekkender is dan hij in zijn ergste nachtmerries heeft kunnen voorzien. Tirza is de verfilming van de gelijknamige roman van Arnon Grunberg.
Cast: Gijs Scholten van Aschat, Sylvia Hoeks, Johanna ter Steege, e.v.a.
Regie: Rudolf van den Berg
Scenario: Rudolf van den Berg, naar het boek van Arnon Grunberg
Producent: San Fu Maltha, Jeroen Koolbergen
Rudolf van den Berg over het idee voor de verfilming
“Het idee ontstond in de zomer van 2007. Jeroen Koolbergen, mijn beste vriend en mijn compagnon in Cadenza Films, heeft een huis in Italië. Daar waren we op vakantie. We spraken over boeken die we hadden gelezen. ‘Tirza’ kwam ter sprake. Niet met het idee het te verfilmen. Dat was niet de inzet van het gesprek en zo lees ik ook niet. Boeken lees ik uit interesse, voor mijn plezier. Arnon Grunberg heb ik gevolgd sinds zijn debuut ‘Blauwe Maandagen’. Ik vind hem een fascinerende, meestal briljante schrijver.”
“Hardop dacht ik na wat me getroffen had in ‘Tirza’. Het eerste wat in me opkwam was niet de plot, maar een beeld. Het beeld van die bleke, wanhopige man met dat zwarte meisje in de woestijn. Het is een oerbeeld, daar is film voor gemaakt. Veel films zijn geïllustreerde literatuur. Dat is jammer, vaak overbodig zelfs. Ik vind dat film iets extra’s tot uitdrukking moet brengen, een gewaarwording die literatuur niet kan bieden.”
Gijs Scholten van Aschat over Rudolf van den Berg
“Hij is enthousiasmerend en staat open voor samenwerking. Beschouwt een film niet als persoonlijk eigendom, maar als een gezamenlijk project. Hij maakt je echt deelgenoot. Rudolf is ook een uitstekende spelregisseur. Hij kan goed kijken en luisteren. Als ik een scène goed vond en veel andere regisseurs tevreden waren geweest, kwam hij met kritiek. Dat vond ik prettig.”
Over de regisseur
Met Tirza levert Rudolf van den Berg zijn achtste speelfilm af. Kort na zijn afstuderen als politicoloog maakte Rudolf zijn eerste professionele documentaire: De Algerijnse Tijden, eerder een eenvoudige studie in lyriek en expressie dan een politiek statement. Niet lang daarna volgden nogal geruchtmakend De Plaats van de Vreemdeling, en Sal Santen rebel (1982). Dit eigenzinnige filmportret was goed voor een eerste Gouden Kalf.
De waardering voor zijn documentaire werk gaf Rudolf voldoende zelfvertrouwen om een mogelijke televisiecarrière op te offeren aan een heimelijk gekoesterde ambitie: speelfilms maken, geïnspireerd door zijn grote idolen Ingmar Bergman en Pier Paolo Pasolini. Zo trok hij, dertig jaar oud, op de bonnefooi naar Rome waar hij van Marco Ferreri een bescheiden baantje wist te krijgen om in Cinecittà de kunst af te kijken.
Het zou een beslissende ervaring blijken. Waar komt concreet filmregie op neer, wat behelst het dramatiseringsproces, hoe hanteer je de wisselwerking tussen mise-en-scène en fotografie? Maar misschien nog belangrijker dan deze ambachtelijke lessen was de ontdekking dat het wezen van filmkunst niet zozeer gelegen is in het tonen van de werkelijkheid, maar vooral in het tot uitdrukking brengen van iets ongrijpbaars, de onzichtbare dimensies achter de schijn der dingen.
Twee jaar na die Romeinse vuurdoop regisseerde Van den Berg zijn eerste speelfilm. Bastille (1984) won een Gouden Kalf voor beste regie en werd uitgebracht in Amerika. Er volgden meer speelfilms, naast heel persoonlijke (De Avonden, For my Baby) ook meer publieksgerichte zoals De Johnsons, Zoeken naar Eileen en The Cold Light of Day.
Na Snapshots (2002), zocht Rudolf het documentaire métier weer op. Een aantal jaren lang bleek het lastig een speelfilmproject van de grond te krijgen dat hem ter harte ging. Van den Berg besloot zich meer toe te leggen op het schrijven van scenario’s. Dat is een ander vak dan regisseren, maar jaren set-ervaring en vooral de lessen van de montagekamer droegen bij aan een eigen manier van scenario schrijven. Tirza is van die heroriëntatie het eerste resultaat. Eind 2010 gaat de volgende film in preproductie: het verhaal van de joodse verzetsheld Walter Süskind.
Te zien vanaf: 30 september 2010. De film opent echter op 22 september het Nederlands Film Festival (22 september tot en met 1 oktober) en zal daar nog enkele malen vertoond worden.
Wat zou dit commercieel gaan doen? Hoop van harte dan Rudolf weer eens een succesjes heeft (voor het eerst in twintig jaar?) …
Zal geen klapper worden denk ik. Het enige wat wellicht mensen naar de zalen lokt is dat het boek geschreven is door Grünberg.