web analytics

Bert Haanstra #3 Alleman – DVD-Recensie

Reacties zijn gesloten

+ Zoo
+ Nederland


Alleman maakt deel uit van de tiendelige dvd-box Bert Haanstra Compleet. Op 11-10 werd deze dvd ook apart gereleased.

FILM
Op 2 december van het vorige jaar werd Haanstra’s Alleman (1963) door het Nederlandse publiek verkozen tot de beste Nederlandse documentaire van na het jaar 1945. Het publiek koos niet voor een spectaculaire of gevoelige documentaire, maar voor een gemoedelijke en optimistische documentaire over ‘ons’ volk, over – zoals Simon Vestdijk het ooit omschreef – ‘een aardig volk, omdat het weinig helden kent’. Wie Alleman nu voor het eerst bekijkt, zal verbaasd zijn over de tolerante en gemoedelijke sfeer die Haanstra in zijn gevierde documentaire schetst. Nederland is veranderd, ingrijpend en onomkeerbaar. De keuze van het publiek lijkt dan ook vooral een keuze uit nostalgische overwegingen te zijn geweest, al kan niemand ontkennen dat ook deze Haanstra, op een aantal momenten na, uitgekiend in elkaar zit en er bijzonder goed in slaagt de kijker een hoopgevend en positief gevoel mee te geven.

Na de teleurstellende ontvangst van zijn tweede bioscoopfilm De Zaak M.P. (1960) – zowel pers als publiek reageerden gematigd – besloot de teleurgestelde Haanstra terug te keren naar dát domein van de filmindustrie waarin hij groot geworden was: de documentaire. Bovendien was het nodig, want financieel gezien was De Zaak M.P. Haanstra zwaar gevallen. Een aantal door het ministerie gesubsidieerde korte documentaires boden uitkomst. Eén van deze documentaires betrof Zoo, een korte – veelal met de verborgen camera opgenomen – studie naar de relatie tussen mens en dier. Het filmpje werd zo’n succes dat Haanstra mogelijkheden zag voor een avondvullende film in dat genre. Daarbij intrigeerde het gegeven de regisseur enorm: ‘Niets is fascinerender dan naar mensen kijken, vooral als ze niet weten dat ze worden gefilmd.’

Samen met zijn vaste cameraman Anton van Munster reisde Haanstra vervolgens twee jaar door het land, met de camera in de hand, verscholen zittend onder takken of in een tentje op het strand van Scheveningen. Het resultaat: zestigduizend meter film, met daarop alledaagse situaties van de alledaagse Nederlandse burger. De documentaire begint met afwisselende beelden van het Nederlandse landschap en een groot radarscherm. Niet veel later verplaatst de handeling zich naar de gewone straat en toont Haanstra ons hoe de mens in de jaren zestig woonde. Vaak dicht op elkaar geplakt, opgehoopt, maar wel ‘met een eigen voordeur.’ De commentaarstem wordt ingesproken door Simon Carmiggelt, die met zijn milde stem de rustige en vooral ongevaarlijke beelden van Haanstra feilloos begeleidt. Dat Haanstra bewust kiest voor deze invalshoek en daarbij vanzelfsprekend manipulatief – niet alleen qua montage, maar ook qua getoonde situaties – te werk gaat, moge duidelijk zijn. Dit doet hij echter dermate overtuigend en integer, dat de documentaire er feilloos in slaagt de kijker een nostalgisch gevoel te bezorgen.

‘Hier wonen we, met zijn twaalf miljoenen. Rustige mensen (…) Onze politieke hartstochten mogen ééns in de vier jaar oplaaien, en doen het dan niet. Toch zijn we het meest verdeelde volk van de wereld. Maar alles gaat hier goed (…) Twaalf miljoen individualisten zijn we, maar erg verdraagzaam.’ Op deze wijze introduceert Haanstra ‘de Nederlander’. Deze gemoedelijkheid, tolerantie en het gevoel van saamhorigheid weerklinken gedurende de hele film. Zo nu en dan zien we beelden van een ruzie, discussie of onenigheid, maar zelfs in deze gevallen sluit Haanstra het onderwerp af met hoop, vergevingsgezindheid en een glimlach.

Hoe anders is dat nu, zo’n vijfenveertig jaar later. Ruim zestien miljoen inwoners, opeengehoopt op slechts 42.000 vierkante kilometer. Mensen uit verschillende culturen, met verschillende levensopvattingen en gewoontes. De politieke hartstochten blijven niet meer beperkt tot een enkel optreden rond de tweede kamer verkiezingen, maar zijn vrijwel elke dag onderwerp van gesprek en discussie, meer dan eens ontaardend in een fikse confrontatie. Zestien miljoen individualisten, uit op winst en eigenbelang. De verdraagzaamheid en tolerantie, die bij politiek Den Haag hoog in het vaandel staan en die Haanstra op fabuleuze wijze toont, zijn ver te zoeken. Alleman laat ons zien hoe een samenleving kán zijn, misschien wel moet zijn. Of in ieder geval hoe wij willen dat de samenleving in elkaar zit. Glimlachen om al die kleine conflicten, om al die bekrompen levensvisies, uitmondend in eigenbelang. Die glimlach, dat optimistische en liefdevolle gevoel: ze zijn heden ten dage ver te zoeken. Alleman laat die glimlach zien en toont eveneens dat wij van nature allemaal gelijk zijn, allemaal dezelfde gevoelens hebben en uiteindelijk één doel nastreven: een fijn en onbezorgd leven.

Die kleine momenten van geluk, de hoop op een goede afloop en de saamhorigheid: het zijn thema’s die gedurende Haanstra’s gehele oeuvre weerklinken. Zoals altijd weet hij ook dit keer het gros van de beelden op een dergelijk ingenieuze wijze te verbinden dat er een vloeiend en ritmisch geheel ontstaat. Naast de gebruikelijke en pakkende beelden waarbij hij de relatie tussen mens en dier vastlegt, levert ook Alleman enkele memorabele momenten op. De scène met het jongetje op houten schaatsjes, dat steeds valt, weer opstaat en uiteindelijk – na veel oefenen – een aantal passen kan maken, of de scène waarin een echtpaar ruzie maakt in het Amsterdamse Oosterpark, of dat ene shot waarin hij een knipogende Juliana in huiselijke sfeer vastlegt: het zijn beelden en sequenties die je als kijker niet snel vergeet. Toch ontbreekt dit keer een uitgebalanceerde spanningsboog en plotconstructie, waardoor de documentaire structuurtechnisch gezien niet altijd overtuigt.

Het grootste kritiekpunt betreft namelijk de gekunstelde constructie van het geheel – na een korte proloog start Alleman met beelden van en handelingen uit het bevolkingsregister – en de hieruit voortvloeiende fragmentarische indruk die de documentaire achterlaat. Een duidelijke, rode draad ontbreekt en niet elke getoonde handeling of situatie voldoet voor de lengte van het betreffende fragment. Zeker in het tweede deel van de documentaire begint het meer dan eens te trekken. Toch blijft ook op deze momenten de magie en de glimlach van het Nederlandse volk en de puurheid, oprechtheid en gemoedelijkheid waarmee Haanstra zijn visie op de Nederlandse samenleving toont immer aanwezig.

Waardering: *** half

BEELD
Alleman staat in het oorspronkelijke 1.78:1 beeldformaat anamorf op de dvd. Het beeld oogt goed. Op wat spettertjes en filmspots na is de print vrij van beschadigingen. Zo nu en dan is er sprake van telecine-woble, zonder dat dit overigens al te storend wordt. Het contrast en zwartniveau zijn zeer degelijk, evenals de detaillering en scherpte. De optionele Nederlandse ondertitels zijn goed uitgevoerd en staan mooi in beeld geplaatst.

GELUID
Het geluid staat in een Dolby Digital (224 kb/s) track op dvd. Net als het beeld is ook het geluidsspoor gerestaureerd. De commentaarstem van Carmiggelt klinkt uitstekend, is goed verstaanbaar en de begeleidende muziek komt helder en kraakvrij uit de speakers. Beschadigingen doen zich nergens voor. Naast de Nederlandse audiotrack is er ook een Engels audiotrack aanwezig. Voor deze geluidsband geldt dezelfde kwaliteit.

EXTRA’S
Het menu van de dvd is simpel, maar stijlvol vormgegeven en biedt de mogelijkheid een van de drie films met of zonder extra’s te starten. Daarnaast is er de mogelijkheid de films of extra’s los te selecteren en de taal- en ondertitelingstellingen te kiezen. De extra’s bij de hoofdfilm en korte films zijn karig en beslaan in totaal een kleine twaalf minuten.

Alleman:
1963, zwart-wit, 79 minuten

Alleman is netjes opgedeeld in negen hoofdstukken. Bij de documentaire zijn twee korte extra’s aanwezig. Als eerste treffen we kort interview aan met Bert Haanstra waarin hij vertelt over de verborgen camera (1 minuut). Daarnaast vinden we nog een terugblik terug met Haanstra (7 minuten), waarin meerdere facetten van de documentaire aan bod komen.

Zoo:
1962, zwart-wit, 11 minuten

Een korte, maar krachtige studie over de relatie tussen mens en dier. Door middel van een snelle en komische montage worden er hilarische overeenkomsten getoond tussen het gedrag van vooral de aap en de mens. De beelden worden ritmisch begeleidt door de ironische jazz-muziek van Pim Jacobs. Zoo werd volledig opgenomen in de Amsterdamse dierentuin Artis.

Waardering: *** half

Zoo is netjes opgedeeld in drie hoofdstukken. In een zeer kort fragment leidt Haanstra de film in (½ minuut). Daarnaast vinden we nog een korte terugblik met de regisseur terug op het schijfje (3 minuten).

Nederland:
1983, kleur, 16 minuten

Twintig jaar na Alleman kreeg Haanstra van het ministerie van Buitenlandse zaken de opdracht een korte film over ons eigen land te maken. Omdat de film een aanlokkelijk beeld moest geven van Nederland (het buitenland moest na het zien van de film warm worden voor ons land), focust Haanstra zich dit keer op de prachtige landschappen en historische bouwwerken die ons land rijk is. Opvallend is hierbij de gekozen invalshoek: real-life beelden vanuit de lucht en beelden van Madurodam wisselen elkaar voortdurend af. Haanstra verwart de kijker zo af en toe met waar men nu daadwerkelijk naar kijkt, en creëert tevens een illusie die ons land dynamischer, kleiner en gemoedelijker maakt dan het daadwerkelijk is. Alsof de op schaal nagebouwde gebouwen en mensen zomaar verplaatst kunnen worden en elkaar toch niet kunnen raken. Een aardig opgebouwde reeks beelden, die echter geen van allen een blijvende indruk achterlaat.

Waardering: ***

Bij dit filmpje zijn geen extra’s aanwezig.

Speelduur
ca. 79 minuten
Distributie
Just Entertainment
Release datum DVD
11 september 2007
Verpakking
Slimcase
Regio
2
Beeld
Anomorphic 16:9 (1,78)
Geluid
Dolby Digital 2.0 – Nederlands
Dolby Digital 2.0 – Engels
Ondertiteling
Nederlands (doven en slechthorenden)
Engels
Extra’s
Alleman:
Bert Haanstra over de verborgen camera
Terugblik met Bert Haanstra
Zoo:
Inleiding Bert Haanstra
Terugblik met Bert Haanstra

Met dank aan Just Entertainment voor het beschikbaar stellen van deze DVD !

2 gedachten over “Bert Haanstra #3 Alleman – DVD-Recensie

  1. Hallo Ik wil graag de film docu zien van Bert Haanstra Nederland hij is van 1983 is dit beschikbaar op de dvd serie?

    Groet Eelco

Reacties zijn gesloten.