FILM
Producent Jan van Raemdonck van het succesvolle Kunst en Kino NV was zo onder de indruk van Jan Gruyaerts bioscoopdebuut In Kluis, dat hij hem vroeg om mee te werken aan een nieuw project. Waar de film over zou gaan, wist men toen nog niet. Na een aantal gesprekken waarbij diverse onderwerpen de revue passeerden, werd uiteindelijk het boek De Vlaschaard van Stijn Streuvels gekozen. Gruyaert ging zoals altijd zorgvuldig te werk en las voor de opnames begonnen het gehele oeuvre van Streuvels, om zo meer diepgang en karakter aan het verhaal mee te geven.

Vlaanderen, begin twintigste eeuw. Tot ergernis van zijn zoon Louis en ongerustheid van zijn vrouw Barbele treuzelt boer Vermeulen dit jaar met vlas zaaien. De rivaliteit tussen vader en zoon loopt hoog op en wanneer boer Vermeulen tegen alle logica (en tegen zijn zoons wil) in besluit om het vlas op het hoogkouterveld te zaaien, is het hek helemaal van de dam. Zeker omdat het stilaan duidelijk wordt dat Vermeulens vlas dit jaar geen hoge toppen zal scoren. Vermeulen verbijt zijn teleurstelling en heeft slechts oog voor zijn zoon Louis, die hem in kennis en kracht steeds meer de baas wordt. Als Louis bovendien zijn liefde voor de eenvoudige meid Schellebelle niet meer verbergt, barst de het conflict in alle hevigheid los. Woedend en dronken gaat vader Vermeulen zijn zoon met een stok te lijf.

Jan Gruyaert debuteerde in 1978 in de Vlaamse bioscopen met het eigenzinnige en kunstzinnige In Kluis. De Vlaschaard is zijn tweede en ook meteen laatste bioscoopfilm tot dusver. Dat is jammer, want Gruyaert laat beide keren zien een bekwaam regisseur te zijn. Zijn eigen stijl en thematiek zorgen altijd voor een aantal speciale momenten, maar zijn voor het gewone publiek misschien net iets te apart en afstandelijk; beide films trokken immers niet veel publiek.

De Vlaschaard is niet meer dan een aardig plattelandsdrama. Het verhaal van Streuvels steunt vooral op de realistische beschrijvingen van het boerenleven, de schoonheid van de natuur en de strijd die de boeren leveren met de minder zonnige kanten van de natuur. Gruyaert is in die zin de juiste regisseur om deze thematiek en symboliek in beeld te brengen. Hij heeft oog voor detail en levert een aantal prachtige shots af. Ook op speltechnisch gebied valt er deze keer weinig op het geheel aan te merken. Vic Moeremans  en Dora van der Groen, als respectievelijk boer en boerin Vermeulen, leveren behoorlijke prestaties. Ook de bijrollen zijn in de meeste gevallen nauwkeurig verzorgd.

Meer moeite heeft Gruyaert met het het omzetten van het boek naar een hecht scenario en hiermee dus ook met het omzetten van het scenario in een meeslepend, beeldend verhaal. De twee hoofdverhaallijnen (relatie tussen de vader en de zoon en de opbloeiende liefde tussen de zoon en Schellebelle) zijn bijzonder mager en het eerste uur wordt er ook geen poging ondernomen om deze geloofwaardig of boeiend te maken. Het eerste uur lijkt eerder op een instructiefilmpje voor beginnende boeren, die kennis willen maken met de zogenaamde vlascultuur. Na de -voor de kijker redelijk plotselinge- woede-uitbarsting van vader Vermeulen, komen deze twee magere verhaallijnen in een stroomversnelling terecht en valt er eindelijk een dramatische ontwikkeling te bespeuren. Deze weet echter ook niet veel los te maken bij de kijker, waardoor de film al met al weinig indruk achter laat.

Door de mooie beelden, goede muziek van Rogier van Otterloo en het vaardig gespeelde en geregisseerde geheel gaat het nergens vervelen, maar is het des te meer zonde dat het scenario nogal mat en oppervlakkig blijft.

Waardering: ***

De Vlaschaard maakt deel uit van de Vlaamse Film Collectie, bestaande uit twintig films. De Vlaschaard was de vierde release, en kreeg derhalve het nummer 4 mee.

FILMGESCHIEDENIS
In 1943 werd Streuvels boek al eerder verfilmd, toen in Duitsland onder leiding van Boleslav Barlog. In het ‘Filmvakblad voor Vlaanderen’ motiveren regisseur Gruyaert en producent Van Raemdonck hun keuze voor het boek van Streuvels met diverse redenen: “We hebben voor ‘De Vlaschaard’ gekozen omwille van de literaire waarde, vertaald naar de film toe; omwille van het visuele aspect van het boek, dat een geweldige draagkracht bezit en het gegeven zelf, dat volgens Gruyaert ontzettend boeiend is.”

Gruyaert ging vervolgens aan de slag en las het complete oeuvre van Streuvels, omdat hij vond dat de figuur en het werk van Streuvels een dusdanige diepgang in zich droegen die een voorstudie absoluut noodzakelijk maakten. Met veel suggestieve beelden probeerde Gruyaert de kijker vervolgens intensief mee te laten denken en voelen met de personages. In een interview met de ‘Gazet van Antwerpen’, vlak na voltooiing van de film, zegt Gruyaert het volgende: “Ondanks het wezenlijke verschil tussen literatuur en film, durf ik toch te beweren dat ik Streuvels niet ontrouw ben geworden. Ik heb zijn boek noch verkracht, noch verraden, noch vervlakt.”

De kritieken van de pers waren gematigd toen de film op 10 maart 1983 in première ging. Ook het publiek bleek niet zo warm te lopen voor de film als men van te voren had gehoopt. Beter nieuws voor de makers was de ware prijzenregen die de film ten deel viel. De film werd onder andere bekroond op de Nederlandse Filmdagen in Utrecht, het Internationaal Filmfestival in Brussel, het Internationaal Filmfestival van Orléans, het Internationaal Filmgebeuren van Sorrento en op het Internationaal Filmfestival van Santarem. In 1985 draaide de films zelfs even in de Amerikaanse bioscopen. De regisseur blikte begin 1986 dan ook tevreden terug op de film, met de nadruk op het feit dat de “Vlaamse vooringenomenheid voor producten van eigen bodem ruimschoots werd goedgemaakt met internationale waardering.”

BEELD
De Vlaschaard staat anamorf op de DVD. Net als bij de andere films uit de Vlaamse Film Collectie is ook deze print door Vintage Films onder handen genomen en ook nu weer leveren zij een prachtige prestatie. De print is van begin tot eind gerestaureerd en spetters en andere soorten vuil zijn tot het absolute minimum beperkt. De kleurverzadiging en de kleurbalans is in zijn oorspronkelijke staat hersteld, waardoor de print fris en levendig oogt. De optionele Nederlandse en Engelse ondertitels zijn goed uitgevoerd en staan mooi in beeld.

GELUID
De film is voorzien van een Dolby Digital 2.0 track (224 kb/s). Ook deze is onder handen genomen en klinkt ruim voldoende. Het geheel is vrij van ruis of andere beschadigingen en de dialogen zijn goed verstaanbaar. Veel body heeft de track echter niet.

EXTRA’S
De DVD bevat Nederlandstalige en Engelstalige menu’s, die mooi en overzichtelijk zijn vormgegeven. De film is opgedeeld in acht hoofdstukken. De extra’s bestaan uit de originele bioscooptrailer, een promotietrailer voor de Vlaamse Film Collectie en een item uit het archief van de VRT, waarin we setopnames en interviews met de makers zien. Deze laatste extra duurt een kleine zeven minuten en is zeker voor de liefhebber leuk om te zien.

Speelduur
ca. 86 minuten
Distributie
Bridge Entertainment
Release datum DVD
27 september 2004
Verpakking
Keepcase
Regio
0
Beeld
Anomorphic 16:9 (1,75)
Geluid
Dolby Digital 2.0 – Nederlands
Ondertiteling
Nederlands (doven)
Engels
Extra’s
Originele bioscooptrailer
Setopnames en interviews met de makers
Promotionele trailer Vlaamse Film Collectie