FILM
Martin Koolhoven studeerde in 1996 af aan de Nederlandse Film en Televisie Academie. Sindsdien is hij uitgegroeid tot een van Nederlands’ beste regisseurs. Films als Suzy Q, AmnesiA, Het Schnitzelparadijs en Knetter tonen de veelzijdigheid en klasse van de pas zevenendertigjarige regisseur.

In Het Zuiden volgen we Martje, een sympathieke bazin van een wasserij. Haar medewerkers dragen haar op handen. Op de chauffeur na zijn het allemaal vrouwen met een sterke onderlinge solidariteit. Als de oude chauffeur met pensioen gaat, komt Loe soliciteren. Als vrachtwagenchauffeur heeft hij jaren op ‘het zuiden’ gereden, maar hij wil graag voor de wasserij werken om wat vaker thuis te zijn. Loe en Martje voelen zich vanaf het eerste moment tot elkaar aangetrokken. Martje voelt zich veilig bij Loe en ziet in hem de gedroomde partner. Het onvermijdelijke lijkt te gaan gebeuren als Loe in haar kantoor wordt ontboden. De flirt loopt echter uit op een fiasco omdat Loe schrikt van het feit dat Martje maar één borst heeft vanwege borstkanker. Martje ziet haar droom verstoord en de medewerkers die Loe zien wegstormen, trekken hun conclusies. Leugens en misverstanden leiden vervolgens tot een dramatische reeks gebeurtenissen in de anders zo vrolijke wasserij.

Het Zuiden vertelt het verhaal van een verscheurd personage, vol innerlijke pijn en verdriet. Net als in Suzy Q, AmnesiA en De Grot overigens, waarin de hoofdpersonen ook allemaal iets met zich meedragen en daar erg mee zitten. Het is aan Koolhoven om de kijker zich te laten identificeren en mee te laten voelen met deze hoofdpersoon. En dat lukt tot nu toe goed. Ook Martje is een meeslepend personage geworden met een sterk neergezet karakter. Monic Hendrickx speelt zoals we van haar gewend zijn erg naturel en sterk en maakt van Martje een prachtige, verscheurde vrouw. Een vrouw die goed kan omgaan met de gedachten en gevoelens van anderen, maar problemen heeft met haar eigen gedachten. Terecht won zij voor deze rol een Gouden Kalf en de prijs voor beste actrice bij het filmfestival in Rouen.

Loe wordt gespeeld door Frank Lammers en is een ietwat onhandig personage, dat verliefd wordt op Martje. Ook hij speelt goed. Derde grote naam in de cast is de Oksana Akinshina, met name bekend door haar rol van Lilja in de Zweedse succesfilm Lilja 4-ever. Speciaal voor deze film heeft ze Nederlandse lessen gevolgd en ze spreekt dan ook ‘gewoon’ geloofwaardig Nederlands. Haar introductie in de film blijkt nog een belangrijke wending in het verhaal te zijn.

Waar de vorige films van Koolhoven vaak strak gestileerd waren, heeft Het Zuiden een meer documentaireachtige look. Dat Martje door haar eigen waanideeën gaandeweg de film steeds meer de greep op de werkelijkheid en op zichzelf verliest, komt niet alleen tot uiting in het goede spel van Hendrickx, maar ook in het camerawerk van Menno Westendorp. Waar hij in de eerste minuten vaak dicht op de huid van Martje zit, neemt hij gaandeweg meer afstand. De beelden van Martje met een krijsende baby op haar arm in de donkere wasserij zijn beangstigend en onderstrepen de gesloten wereld en waangedachten van Martje. De onderhuidse spanning is voelbaar en doet subtiel zijn intrede.

Het Zuiden is een krachtig drama, dat spreekt met zowel beeld als woord. Monic Hendrickx schittert in de rol van Martje en Koolhovens regie is wederom van hoog niveau.

Waardering: ****

FILMGESCHIEDENIS
De film is een coproductie met België en Denemarken en is opgenomen in onder andere Weesp, Hilversum en Den Haag in april en mei 2003. Koolhoven had in eerste instantie Soutendijk gecontracteerd voor de hoofdrol, maar vond gaandeweg dat deze rol een andere invulling moest krijgen. De film beleefde zijn wereldpremière op het filmfestival in Rotterdam op 25 januari 2004. De bioscooprelease volgde op 22 april van datzelfde jaar. De film verscheen in 11 zalen.

Met Lilja 4 ever-ster Oksana Akinshina kwam Koolhoven in contact door toedoen van scenariste Mieke de Jong. Na wat telefoongesprekken en brieven voelde Akinshina er uiteindelijk wel wat voor om de rol van Zoya op zich te nemen. Koolhoven: “We hebben Oksana eerst een dag of tien naar Nederland gehaald om te kijken of ze taalgevoel had, want ze moet in de film ook Nederlands spreken. Dat ging prima en we hebben haar teruggestuurd met een zak vol bandjes. In de film spreekt ze de Nederlandse woorden fonetisch uit. Omdat ze precies moest weten wat ze wanneer zei, hebben we alle woorden een voor een met haar doorgenomen.”

Het budget van de film bedroeg 1,1 miljoen euro. De film werd goed ontvangen bij de pers en won nationaal en internationaal diverse prijzen, waaronder prijzen op de filmfestivals in Nederland, Frankrijk en Italië.

BEELD
De film staat anamorf op de DVD, waardoor het optimaal gebruik wordt gemaakt van de aanwezige beeldlijnen. Vanzelfsprekend oogt het beeld hierdoor al beter en scherper dan een niet anamorfe release. Koolhovens films kenmerkte zich tot voor kort door de strakke stilistische vormgeving. Het Zuiden is compleet anders. Losjes geïnspireerd door de Dogma-stijl zit de camera de spelers vaak op de huid en stelt het de spelers en decor centraal. Het geheel krijgt hierdoor een (g)rauwe en realistische uitstraling. Om dit te versterken bevat de print een kleine hoeveelheid filmgrain. Scherpte, detail en zwartniveau zijn uitstekend en de kleurverzadiging is mooi. Incidenteel is er een kleine beschadiging waarneembaar. De film is ondertiteld in het Nederlands en Engels. De DVD bevat twee Nederlandse ondertitelsporen. Een voor gedurende de hele film en een die enkel de Russisch gesproken stukken ondertitelt. Klasse!

GELUID
Het geluid staat in een Dolby Digital 2.0 (448 kb/s) en in een  Dolby Digital 5.1 (448 kb/s) track op de DVD. Bij de tweede is het geluid verspreid over meerdere kanalen waardoor er meer ruimte en spreiding in de track zit. Beide tracks zijn vrij van beschadigingen en ruis. De dialogen zijn goed verstaanbaar. Veel score bevat de film niet, waardoor er wat laag en dynamiek betreft niet al te veel hoeft te worden verlangt van de tracks. De geluidsman registreerde als het ware enkel de dialogen en achtergrondgeluiden in de wasserij en daarbuiten. Op de uitvoering hiervan is niks aan te merken: de tracks voldoen dan ook beide.

EXTRA’S
De film is verdeeld in een krappe zes hoofdstukken. Het menu bestaat uit een statisch plaatje dat begeleid wordt door de stille en sfeervolle soundtrack. Als eerste extra vinden we de originele bioscooptrailer terug en als tweede de Lola movie Duister Licht. Gek genoeg staat de trailer niet aangegeven achter op de hoes. Achter op de hoes staat overigens een kleine (of grote, wat u wilt) fout: Monic Hendrickx wordt aangeduid als Monic Hendricks.

Duister Licht (1997 / 53 minuten)
Een inbreker wordt betrapt op een boerderij, waarna hij door de boerin gevangen wordt gehouden. Verstrikt in het religieuze web van de boerin probeert de jonge man zich los te worstelen. Er ontstaat een machtsspel tussen de twee.

“Ieder mens wordt zonder geweten geboren, maar ze zorgen ervoor dat je je schuldig voelt over van alles en nog wat.” 

Duister Licht is een rauwe film met een doeltreffende en sfeervolle soundtrack. Koolhoven schreef en regisseerde de film zelf. Het acteerwerk van vooral Viviane de Muynck is schitterend. Ook Marc van Uchelen (de jonge Anton in De Aanslag) doet het goed. De dialogen zijn goed, pakkend en op sommige momenten zelfs ontroerend en filosofisch. De film zit vol met prachtige shots, donker en sfeervol met vaak mooie schaduwdetails. Duister Licht is op alle gebieden een mooi schouwspel tussen twee eigenzinnige personages.

“Je kan niet gelukkig worden als je je schuldig voelt, dus je kunt twee dingen doen: of je doet geen dingen meer waar je spijt van krijgt, of je stopt met spijt hebben.”

Waardering: *** half

Het Zuiden krijgt na twee jaar eindelijk de lang verwachte DVD-release. De technische afwerking is zeer goed verzorgd en de bonussectie mag er ook wezen, al is het jammer dat er geen extra’s opstaan die wat die wat dieper op Het Zuiden zelf ingaan.