FILM
Mata Hari, in het dagelijks leven Margreet Zelle, werd op 24 juli 1917 schuldig bevonden aan spionage tegen het Franse Rijk. De dood door de kogel is het gevolg. John van de Rest neemt de kijker in de vierdelige dramaserie Mata Hari mee naar de periode waarin Margreet Zelle opgroeit, langzaam volwassen wordt en zichzelf tot Mata Hari omtovert. In deze periode verliest Margreet echter nooit haar speelsheid en naïviteit, die uiteindelijk haar ondergang betekenen. De dramatiek, sensualiteit en mystiek die in het levensverhaal van Margreet te vinden zijn, worden door Van de Rest echter maar ten dele benut.
Over Mata Hari is al veel gezegd en geschreven. Talloze studies, artikelen, biografieën en televisiereportages vormen hiervan het bewijs. Ook films ontbreken niet; zo hebben onder meer Greta Garbo (1931) en Sylvia Kristel (1985) de danseres verbeeld op het witte doek. Ondanks al deze aandacht hangt er echter een mythische sfeer rondom de sensuele danseres. In de volksmond wordt Mata Hari nog immer gezien als een doorgewinterde spionne, die intelligent en verleidelijk de Duitsers om haar vingers wond, om zo informatie door te spelen aan het Franse leger.
De waarheid ligt echter een stuk genuanceerder, zo blijkt uit het vierdelige epos dat John van de Rest in opdracht van de KRO in 1981 schreef en regisseerde. Mata Hari was eigenlijk niet meer dan een doodgewoon, spontaan en hoogmoedig meisje uit Leeuwarden. Al op jonge leeftijd had ze het voorrecht privé lessen te volgen en genoot ze een – qua (financiële) middelen – hoogwaardige opvoeding. Probleemloos was haar kinder- en tienertijd echter niet: in een belangrijke periode voor elk kind – de tienerjaren – scheiden haar ouders en wordt Margreet gedwongen in te trekken bij haar oom in Leiden.
Op negentienjarige leeftijd, anno 1895, trouwt ze al met legerkapitein Rudolph MacLeod. De twee krijgen een zoon en dochter, waarvan de eerste al op jonge leeftijd overlijdt. Inmiddels verdient Margreet haar brood door middel van sensuele dansvoorstellingen. Hiervoor neemt ze de naam Mata Hari aan. Al snel groeit haar populariteit. Na elf jaren gaat het koppel uit elkaar en zwerft Margreet van de ene naar de andere man, zoekend naar vastigheid en geluk, welke ze in haar hele leven niet heeft gekend.
Het ontbreken van geluk, liefde en vastigheid lijkt door Van de Rest als de grootste redenen voor haar lichtzinnigheid en leugenachtige aard te worden aangereikt. Vanuit dit gegeven ontpopt zich een vaak boeiend en dramatisch theatraal schouwspel, waarbij diepzinnige dialogen en direct spel gericht op het effect – wat aan onder andere Josine van Dalsum, Siem Vroom en Willem Nijholt wel is toevertrouwd – niet worden geschuwd. Gesteund door een sobere aankleding en ontroerende, melancholieke muziek, toont Mata Hari de kijker zo een aantal aangrijpende scènes, die je doen mijmeren over de zin van het leven, liefde, verdriet, hoop en wanhoop. Begrippen die onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn, wat aangetoond wordt in de korte tijd dat het leven van Margreet Zelle meer dan eens op haar kop wordt gezet.
Desalniettemin lukt het Van de Rest niet om de kijker geheel te overtuigen. De structuur waarin de scenarist-regisseur zijn verhaal giet, dwingt respect af. De serie begint op het moment van de executie, om vervolgens terug de tijd in te duiken waarbij geregeld een flashback-in-een-flashback wordt getoond. In de eerste twee afleveringen werkt deze wisselwerking uitstekend en wordt langzaam de waarheid zoals Van de Rest die schept ontrafelt. De laatste twee afleveringen tonen echter enkele malen aan, dat de regisseur moeite heeft gehad de volle anderhalf uur per aflevering vol te maken. Niet alleen worden er minutenlange scènes van een wat krampachtig dansende Mata Hari getoond, ook vallen een aantal sequenties in herhaling en lijkt hetzelfde verhaal nogmaals verteld te worden.
Ondanks dit punt van kritiek is Mata Hari een meer dan degelijke en uiterst boeiende serie geworden, welke een interessante blik werpt op het leven van een van Neerlands grootste mythes. Het heldenbeeld dat velen van Mata Hari hebben mag dan wel de prullenbak in worden gegooid, de vrijmoedigheid, hoop en overtuiging waarmee Van Zelle zocht naar ‘eenvoudig’ geluk, zijn bewonderenswaardig en van alle tijden. Van mythe wordt Mata Hari een doodgewone vrouw, met universele gevoelens en verlangens.
Waardering: ***
BEELD
Mata Hari dateert uit 1981 en de productie laat zich deze ouderdom aanzien. Voor de release lijkt gebruik te zijn gemaakt van (al dan niet originele) videobanden, daar er geregeld video-artefacts beschadigingen waarneembaar zijn. Ook de matige scherpte, de kleurvervagingen en de grote portie beeldruis zijn vaak gevolg van (half) vergane (magnetische) videokopieën. De rijkelijk gevulde en uitgedoste decors komen zo niet altijd even best op de kijker over, maar kijkbaar is het geheel alleszins. In de laatste aflevering wordt er sporadisch wat Frans en Duits gepraat; op die momenten ontbreken er Nederlandse ondertitels.
GELUID
De geluidsband is er iets beter aan toe, ook al valt er ook op dit gebied weinig te genieten. De dialogen zijn goed verstaanbaar en de sfeervolle muziek komt helder uit de twee speakers, maar daar is dan ook alles mee gezegd. Ruis steekt zo nu en dan de kop op.
EXTRA’S
De menu’s van de vier afzonderlijke dvd’s zijn identiek en simpel vormgegeven. Na een paar beelden uit de beginleader, zien we enkel een scherm met daarop de optie om de aflevering te starten of om een van de vijf hoofdstukken te selecteren. Op de achtergrond horen we een fragment uit de gevoelige muziekscore van Peter Verlinden. Op de dvd’s zelf vinden we geen extra’s terug. Wel bevat de vierdelige dvd-box een klein informatieboekje, met daarin enkele (set)foto’s en het verhaal van de laatste jaren uit het leven van Mata Hari.
Speelduur
ca. 360 minuten
Distributie
Alpha Centauri Entertainment
Digimode Entertainment
Release datum DVD
12 september 2008
Verpakking
Keepcases met kartonnen slipcase
Regio
2
Beeld
4:3
Geluid
Dolby Digital 2.0 – Nederlands
Ondertiteling
Geen
Extra’s
informatieboekje
Met dank aan Music Products B.V. voor het beschikbaar stellen van deze DVD !
Koop deze dvd-box en nog meer (Nederlands) drama via Musicaction.nl.