FILM
Hoewel het hoofdthema van Oorlogswinter – het verliezen van onschuld en het volwassen worden – veelvuldig als uitgangspunt gekozen is door filmmakers van over de gehele wereld, is de film, gebaseerd op het gelijknamige boek van Jan Terlouw, niet de zoveelste coming-of-age story in een lange rij films, maar een uniek en meeslepend product.
In Oorlogswinter volgen we de veertienjarige Michiel van Beusekom, die door de extreme omstandigheden die de laatste oorlogsmaanden met zich meebrengen gedwongen wordt in een paar maanden tijd zijn jeugdige overmoed en onschuld te verliezen en zich te gedragen als een bedachtzame volwassene. De camera zit de hoofdpersoon gedurende deze barre wintermaanden dicht op de huid. De kijker wordt volledig meegezogen in het hoofd en blikveld van Michiel. In een aantal scènes neemt de camera vervolgens bewust meer afstand, en zorgt er zo voor dat de ervaringen en emoties die worden opgeroepen een stuk intenser worden. Regisseur Martin Koolhoven weet de kijker door een subtiele en doelbewuste combinatie van verschillende stijlelementen meermaals volledig te doen breken.
Zowel de regie, het scenario, het spel, de cameravoering alsmede de muziek, montage en het production design zijn namelijk van bijzonder hoog niveau. Hierbij is het opvallend dat geen van deze aspecten bewust in het oog springt, maar dat er tussen deze stijlelementen een dermate overtuigende wisselwerking gaande is, dat de kijker onbewust en onderhuids wordt aangesproken. Hierdoor wordt deze als vanzelf meegesleurd in het verhaal en zijn de climaxen waarnaar de film toewerkt dusdanig doeltreffend, dat een flinke brok in de keel en adembenemende momenten een onvermijdelijk gevolg zijn.
In vergelijking met het boek zijn een aantal personages geschrapt – zo komt de barones niet in levende lijve voor in de film, maar speelt haar dagelijks heldhaftige optreden wel een belangrijke rol in het verhaal -, zijn de dialogen en het verhaal meer to-the-point om de emoties en karakters scherper te maken en zijn er door Koolhoven, Paul Jan Nelissen en Mieke de Jong enkele unieke scènes aan het geheel toegevoegd die de personages en het verhaal van meer diepgang voorzien. Deze ingrepen zijn eerder verbeteringen dan dat ze afbreuk doen aan de basis en de sfeer van het oorspronkelijke verhaal van Terlouw. Vooral de scènes en scèneverwijzingen die de drie scenaristen zelf aan de film hebben toegevoegd zijn een grote meerwaarde.
Het meest sprekende voorbeeld hiervan – en meteen exemplarisch voor de subtiele combinatie van de verschillende stijlelementen – betreft de scène waarin Michiel na een lange dag voor de spiegel staat en voor het eerst met een scheermes in de weer is. Terwijl hij vertwijfeld en verlangend naar het mes in zijn handen kijkt, komt op de achtergrond zijn vader aanlopen. De camera doet als het ware een stap naar achter om zo het gehele beeld te vangen. Vader Van Beusekom, die zelf breekbaar oogt en zo het naderende onheil lijkt aan te kondigen, kijkt vertederd, maar tegelijkertijd trots naar zijn zoon. Hij besluit hem te helpen. Het is het eerste moment in de film dat Michiel dit toelaat, maar meteen weet je als kijker dat – ondanks alle kleine ruzies en het onderlinge onbegrip – hier twee mensen staan die een ontzettend sterke band met elkaar hebben. De scène verenigt in enkele tientallen seconden gevoelens en emoties die een heel leven omvatten en brengt bovendien over, dat de toekomst er wellicht nog zwarter uit gaat zien.
Zo zijn er meer scènes in Oorlogswinter die een breed spectrum aan emoties weten te vangen zonder daarbij gebruik te hoeven maken van allerlei omslachtige dialoogzinnen en verbale verwensingen. Het zijn vooral de visuele aankleding van de film – de prachtig besneeuwde landschappen, rekwisieten en locaties -, de keuzes op gebied van cameravoering, het innemende acteerwerk en het subtiele scenario – met weinig dialoog en fijnzinnige verwijzingen – die ervoor zorgen dat de losstaande sequenties en de film als geheel de gewenste effecten bereikt. Koolhoven combineert een pakkende, kleinschalige aanpak – het dicht op de huid zittende camerawerk, de close beelden en het subtiele scenario – met enkele groteske scènes, waarin bombastische muziek – gecomponeerd door Pino Donaggio (Dressed to Kill, Body Double, Don’t look now) – slow-motion beelden en extreme close-ups de boventoon voeren. Doordat de film dit soort stijlwisselingen op onbewust niveau al een aantal maal introduceert, voelen ze natuurlijk aan en ogen de scènes oprecht en hartverscheurend.
Hartverscheurend zijn ook de laatste minuten van de film, waarin (nogmaals) duidelijk wordt hoe geraffineerd de film in elkaar zit. Terwijl buiten feest gevierd wordt ter ere van de bevrijding, staat Michiel stil in de werkkamer van zijn vader. De camera neemt wederom enige afstand. Michiel staat met zijn rug naar de camera toe in beeld. Zijn houding straalt dezelfde breekbaarheid uit als die van zijn vader in enkele scènes eerder in de film. Dat deze scène weet te ontroeren is niet alleen de verdienste van de gelijkenis tussen deze shots, maar ook door het gevoelige en open spel van de acteurs. Zonder een ander tekort te willen doen, moet hierbij een speciale vermelding gemaakt worden voor debutant Martijn Lakemeijer, die van Michiel een geloofwaardig, ontroerend en breekbaar personage maakt.
Dit wordt eveneens geïllustreerd in de laatste scène van de film. Al vroeg in de film gaat Michiel samen met zijn buurjongetje op zoek naar spullen in de buurt van een neergestort vliegtuig. Ze vinden daar onder meer een buis die geluid produceert wanneer er flink mee gezwaaid wordt. In de eindscène van de film zwiept de buurjongen het ding bevrijdend boven zijn hoofd. Michiel staat er wat besluitloos bij. Als hij de buis krijgt aangereikt, draait hij deze eerst rustig en statisch heen en weer, alsof hij niet meer weet hoe hij met dit soort kinderlijke onschuld moet omgaan. De camera neemt zijn gezicht vervolgens close en benadrukt hiermee de betrokkenheid van de kijker. Langzaam zien we Michiels mondhoeken loskomen en verschijnt er een glimlach op zijn gezicht. Een bevrijdende glimlach, die de toekomst weer wat hoop geeft.
Waardering: *****
ACHTERGRONDINFORMATIE
Het boek ‘Oorlogswinter’ van Jan Terlouw werd in 1975 bewerkt tot een televisieserie. Voor meer informatie over die serie en een vergelijking met de film klik hier. Voor een interview met Martin Koolhoven in aanloop naar de première klik hier. Voor een recent interview met de regisseur, over de film en haar succes, klik hier.
BEELD
Oorlogswinter werd in cinemascoop-formaat gedraaid. De film staat in deze oorspronkelijke 2,35:1 verhouding anamorf op het schijfje. De beeldkwaliteit is uitstekend. Beschadigingen zijn afwezig en de transfer kenmerkt zich door een vlekkeloze scherpte en detail. Niks op aan te merken. De dvd is voorzien van optionele Nederlandse (doven), Engelse en Franse ondertitels.
GELUID
Aan geluidssporen geen gebrek op deze dvd. Naast een Dolby Digital 2.0 track vinden we ook een 5.1 track terug op de dvd. Tevens is de film voorzien van een audiodescritptietrack voor blinden en slechtzienden. Ook op het geluid valt niks aan te merken. De dialogen zijn prima verstaanbaar en komen helder uit de speakers. De meeslepende en bij vlagen bombastische muziekscore van Pino Donaggio komt met veel diepte en detail uit de speakers.
EXTRA’S
Over de hoeveelheid en informatieve waarde van de extra’s op deze 3-disc dvd-uitgave kunnen we alleen maar lovend zijn. Oorlogswinter is met grote zorg en betrokkenheid op dvd uitgebracht. Naast de feilloze technische verzorging van de dvd kent de uitgave een enorme hoeveelheid extra’s. Beide dvd’s zijn voorzien van schitterend geanimeerde menu’s, waarbij op de achtergrond de meeslepende muziekscore van Donaggio klinkt. Op de eerste disc vinden we naast een aantal promotietrailers een interessant en boeiend audiocommentaar terug van regisseur Martin Koolhoven en editor Job ter Burg. Het duo vertelt enthousiast over met name de technische keuzes en visuele aankleding van de film.
De tweede disc is volledig gereserveerd voor extra’s (welke niet zijn voorzien van audiodescriptie). De 25 minuten durende making-of wisselt set- en filmbeelden af met interviews met schrijver Jan Terlouw, de regisseur en enkele hoofdrolspelers. Een interessante making-of, die niet alleen meer informatie verschaft over de film, maar ook over Terlouw, het boek en de oorlog zelf. In het 26 minuten durende interview van televisiezender ‘Het Gesprek’ met Martin Koolhoven wordt dieper ingegaan op enkele aspecten uit de carrière van de regisseur, zijn kenmerkende stijl en ambities. Onder het kopje interviews vinden we 13 minuten aan gesprekken terug met schrijver van het boek Jan Terlouw en regisseur Martin Koolhoven. Hoofdrolspeler Martijn Lakemeier komt aan het woord in Martijn Lakemeier bij RTV Rijnmond (3 minuten). Ook horen we zijn ouders en de regisseur over de jonge acteur. Onder het kopje Trailers en spotjes vinden we vervolgens de originele bioscooptrailer, de teaser en het tv-spotje voor de film terug. Visual effects herbergt vijf korte featurettes (9 minuten) over de bewerking van beelden met behulp van digitale technieken. Hoe is de vliegtuigcrash nagebootst? Hoe is het dorpsplein vormgegeven, sneeuw toegevoegd en sneeuw verwijderd?
Hoewel de hoeveelheid interessant bonusmateriaal nu al erg groot is, zijn we pas op de helft. We vervolgen de bonussectie met 13 verwijderde scènes (19 minuten). Deze zijn tevens te bekijken met begeleidend commentaar van de regisseur. Het kopje stunts biedt vervolgens toegang tot drie korte featurettes (11 minuten) waarin drie stuntscènes uit de film uitgelegd en getoond worden. De documentaire Hongerwinter is afkomstig uit het programma De Bezetting – dat beschouwd wordt als hét Tweede Wereldoorlogsdocument van Nederland – van oorlogsdeskundige Lou de Jong. In 48 minuten komt u (bijna) alles te weten over deze barre laatste wintermaanden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Via het kopje premièreverslagen is er toegang tot vier premièreverslagen (12 minuten). Niet alleen de officiële première komt in beeld, maar ook de speciale figurantenpremière. In Op de Set zijn twee setverslagen terug te vinden (5 minuten). Deze bonus-dvd sluit af met een fotogalerij.
De derde disc is volledig gereserveerd voor de prachtige muziekscore van de Italiaanse componist Pino Donaggio. Alle twintig muziektracks zijn terug te vinden op deze soundtrack-cd.
Speelduur
ca. 103 minuten
Distributie
Video Film Express
Release datum DVD
28 april 2009
Verpakking
Digipack
Regio
2
Beeld
16:9 Anamorphic (2,35)
Geluid
Dolby Digital 2.0 – Nederlands
Dolby Digital 5.1 – Nederlands
Audiodescriptie (blinden) – Nederlands
Ondertiteling
Nederlands (doven)
Engels
Frans
Extra’s
Disc 1:
Promotrailers
Audiocommentaar
Disc 2:
Making of
Het Gesprek: interview met Martin Koolhoven
Interviews
Martijn Lakemeier bij RTV Rijnmond
Trailers en spotjes
Visual effects
Deleted scenes
Stunts
Documentaire over de Hongerwinter
Premièreverslagen
Op de set
Fotogalerij
Disc 3:
Soundtrack-cd
Met dank aan Video Film Express voor het beschikbaar stellen van deze dvd !
Deze dvd is beslist een aanrader! Hij valt in de categorie “Soldaat van Oranje”, ook een klassieker, die in een verzameling Nederlandse speelfilms niet mag ontbreken.
Mag ik even wijzen op de prijsverschillen. Bij Leest kost deze dvd 19,99, bij Media Markt 14,99 Euro. ’t Scheelt 5 Euro, ’t is maar dat U het weet.
Bij de Media Markt in Enschede zelfs tijdelijk 9,99!!
haj trn
kut film