In 1642 legde Rembrandt van Rijn de laatste hand aan zijn grote meesterwerk ‘De Nachtwacht’, volgens de geschiedenisboeken een onschuldig groepsportret van een schuttersgilde. Regisseur Peter Greenaway ziet het schilderij echter als een wraakactie van Van Rijn, die met ‘De Nachtwacht’ het complot achter de moordaanslag op Hugenoot Piers Hasselburgh, voormalig kapitein van de militaire compagnie van de Kloveniersdoelen, ontmaskert. In Nightwatching presenteert Greenaway deze theorie op de zijn kenmerkende theatrale, ironische en barokke wijze. Helemaal overtuigen doet hij echter niet.
Blind
Donkere beelden van brandende fakkels, gewapende mannen en galopperende paarden wisselen elkaar af. Hoefgetrappel, geschreeuw en opzwepende, klassieke muziek klinken op de achtergrond. Dan een doodse stilte. Rembrandt ontwaakt uit een nachtmerrie en denkt dat hij blind is. Angstig en nabevend beweegt hij zich door het decor: “I was watching the night. I was nightwatching.” Een meeslepende en ontroerende beginscène. Greenaway combineert zijn typische stijlelementen op ingenieuze wijze en weet door middel van met name de klassieke muziek en visuele pracht de kijker in vervoering te brengen.
Ook in de paar scènes hierna druipt de ware betekenis die cinema kan hebben van het scherm af. Greenaway’s grootse en barokke stijl, vertegenwoordigd door de theatrale aankleding, prachtige belichting en dito enscenering, doen hun werk goed. In combinatie met de strelende score van Wlodek Pawlik is het het eerste kwartier dan ook puur genieten. Weinig woorden, beeldende cinema en gevoelige muziek: directer en dichter bij de kern kan het publiek niet worden aangesproken.
Dialoog
Helaas gaat het daarna snel mis. Greenaway draaft zijn theatrale aanpak te ver door. In plaats van te blijven vertrouwen op het beeld, vervalt het geheel in te uitgesponnen dialoogscènes, die weinig met de kern van het verhaal te maken hebben. Rustmomenten zijn er nagenoeg niet: er wordt constant gepraat. Hiermee doet Greenaway zichzelf tekort. Een film over een groot kunstenaar, gemaakt dóór een groot kunstenaar moet durven spreken met beelden, vertrouwen op de eigen stijl en de kijker met het gevoel aanspreken in plaats van deze eerst anderhalf uur lang dolend rond te laten lopen in een Middeleeuws, extravagant en weinig boeiend decor. De lange en trage dialogen vertellen niks wezenlijks en voelen aan als oeverloos gezwets.
Enkel de scènes tussen Rembrandt en zijn vrouw Saskia, zijn huishoudster Hendrickje en Geertje leveren zo nu en dan pakkende momenten op. Niet in de eerste plaats door het meer filosofische karakter van de conversaties en de thema’s die in de gesprekken worden aangesneden. Daarnaast werkt ook hier de zachte vioolmuziek van Pawlik uitstekend en versterkt deze de eenzaamheid en het naderende onheil.
Essentieel
Op technisch gebied zit de film, zoals elke ‘Greenaway’, goed in elkaar. Het production design van Maarten Piersma is gereduceerd tot de essentie, maar oogt tegelijkertijd uitgedost en versierd als beelden zoals wij die kennen uit het Nederland van de Gouden Eeuw. Theater, met enkel de basale elementen, en rijkdom, met al zijn uitbundigheid, zijn vertegenwoordigd in één decor. Reinier van Brummelen legt dit alles sfeervol vast en levert – in combinatie met een uitgekiende belichting – voor prachtige shots. Ook speltechnisch valt er weinig op het geheel aan te merken. Maar je verwacht meer van Greenaway, die dit keer voorbijgaat aan de essentie van zijn eigen film: de plot.
Greenaway laat met Nightwatching sporadisch zien – zoals hij in het verleden al vaker bewees – een groot meester te zijn, maar zorgt dit keer voor onvoldoende afwisseling in dialoogscènes en beeldende sequenties. Bovendien missen de vele dialogen een kern en lijkt er louter veel gepraat te worden om het theatrale karakter van het geheel te versterken. Enkel het wat stillere eerste en laatste kwartier – waarin de plot duidelijk en op mooie wijze verbonden wordt – zijn van hoge klasse, de rest voelt aan als opvulling. Een visueel mooie opvulling, met af en toe een scène zoals alleen Greenaway die kan maken – compleet vertrouwend op het beeld en geluid – maar vaak helaas weinig boeiend en vooral traag.
Waardering:
***
Nightwatching (2007)
Regie: Peter Greenaway
Scenario: Peter Greenaway
Producent: Kees Kasander
Camera: Reinier van Brummelen
Muziek: Wlodek Pawlik
Montage: Karen Porter
Met: Martin Freeman, Emily Holmes, Michael Teigen, Jochum ten Haaf, Michael Culkin, e.v.a.
Taal: Engels
Duur van de film: 139 minuten / Kleur
Distributie: Benelux Film Distribution
Te zien vanaf: januari 2008
Reacties zijn gesloten.