Gisteren overleed de Nederlandse schrijver en dichter Heere Heeresma op 79-jarige leeftijd. De afgelopen decennia werden enkele van zijn literaire werken verfilmd. NeerlandsFilmdoek selecteerde drie van zijn boekverfilmingen in diverse genres, maar met eenzelfde melancholische ondertoon.

–          Zwaarmoedige Verhalen voor bij de centrale Verwarming (1975)
Nadat Heeresma in 1967 het scenario schreef voor De Verloedering van de Swieps, zijn ‘Een Dagje naar het Strand’ in 1970 verfilmd werd in Denemarken en zijn boek ‘Hip hip hip voor de Antikrist’ in 1974 als basis diende voor een televisiefilm van Roeland Kerbosch, koos producent Matthijs van Heijningen in 1975 Heeresma’s ‘Zwaarmoedige Verhalen voor bij de centrale Verwarming’ als uitgangspunt voor een compilatiefilm bestaande uit vier korte films vol zwarte humor en melancholie. Van Heeresma’s boek, dat uit vijf hoofdstukken bestond, werd enkel het verhaal ‘Anna’ niet verfilmd. Onder regie van jonge, talentvolle regisseurs als Nouchka van Brakel en Guido Pieters werd Zwaarmoedige Verhalen voor bij de centrale Verwarming een innemende en sfeervolle compilatiefilm, die recht deed aan het werk van de auteur. Pers en publiek waren eveneens positief gestemd.

–          Een Dagje naar het Strand (1984)
Hoewel de Engels-Deense versie uit 1970 – waar Roman Polanski het scenario voor schreef – zeker geen slechte verfilming was geweest, besloten producent Gied Jaspars en regisseur Theo van Gogh in 1984 een Nederlandse filmversie naar Heeresma’s novelle te vervaardigen. Voor de hoofdrol van volbloed alcoholist werd na enig gesteggel Cas Enklaar naar voren geschoven, ‘omdat ik vond dat zijn kop op die van een dorstige gier lijkt,’ aldus Van Gogh, die verder provocerend liet optekenen dat de hele Nederlandse filmwereld er niets van bakte. Na de ophef rond zijn luidruchtige en ruwe debuutfilm Luger (1982), deden deze uitspraken de Nederlandse filmwereld angstig uitkijken naar de film.  Een Dagje naar het Strand bleek echter een even sobere als integere film te zijn, die de pers lovend deed spreken. Ook de schrijver toonde zich tevreden: ‘Theo heeft met Een Dagje naar het Strand zijn enige volwaardige bioscoopfilm gemaakt, ongeacht de kwaliteiten van zijn andere cine-producties. Ik heb er geen moment spijt van gehad met ze in zee te gaan.’

–          Han de Wit (1990)
Toen in 1972 Heeresma’s ‘Han de Wit gaat in ontwikkelingshulp’ verscheen, werden direct vergelijkingen getrokken met Reve’s ‘De Avonden ‘. Waar laatstgenoemde een treffend tijdsbeeld en kleinburgerlijk niveau had neergezet, maakte Heeresma een onvervalste persiflage. Filmmaker Joost Ranzijn zag er wel wat in en besloot het boek als basis te nemen voor zijn bioscoopdebuut. Gesitueerd in een surrealistische omgeving vol buizen en staal en met non-verbaal spel werd Han de Wit geen doorslaand succes. Ook de schrijver, die ruim een ton (in guldens) opstreek voor het verkopen van de filmrechten, was zichtbaar niet tevreden. Na de première dreigde hij de vloer met de makers aan te vegen als de film een flop zou worden. De film flopte, maar Heeresma hield zich stil.

Ook verfilmd:
– ‘Hip hip hip voor de Antikrist’ – De Antikrist (1974, Roeland Kerbosch).
– ‘Geef die Mok eens door, Jet!’ – Heb medelij, Jet! (1975, Frans Weisz).

Bron eerste en derde afbeelding: Virtual-history.com.