Een kleine twintig jaar geleden, tijdens het maken van een documentaire over kinderprostitutie in het Filippijnse Manilla, maakte filmmaker Jacco Groen kennis met de jonge Lilet. Toen hij jaren later terug kwam om een film over haar te maken was ze in geen velden of wegen meer te bekennen. Lilet heeft Groen nooit meer losgelaten. Voor hem vertegenwoordigde het meisje de stem van vele lotgenoten. Met het semi-biografische en met hulp van Terre des Hommes gemaakte Lilet Never Happened laat Groen Lilets stem luid en duidelijk horen. Neerlands Filmdoek sprak aan het Amsterdamse IJ met de bevlogen filmmaker.

Vijfentwintig jaar geleden was je als regie-assistent voor het eerst in Manilla. In hoeverre is de situatie in die kwart eeuw veranderd?
Het is iets minder open geworden. Nu wordt er heel veel via internet geregeld, terwijl in die tijd mannen rondliepen met fotootjes van de meisjes om zo mogelijke klanten binnen te halen. Toen ik research deed voor één van mijn documentaires, gingen we nachtclubs binnen. Een vriend van mij, die uitvoerend producent was, vroeg dan bij de bar of ze hele jonge meisjes hadden. Er werd dan eerst een vijftienjarig meisje naar ons toegestuurd. Toen we zeiden dat we nog jongere meisjes zochten, kwamen ze met een meisje van twaalf. Haar hebben we vervolgens geïnterviewd. Ze was dan helemaal blij dat ze niet met een klant het hotel in hoefde.

Dat is toch een vreselijke wereld? Waarom heb je het telkens weer opnieuw opgezocht?
Mijn documentaires gaan vrij vaak over pittige onderwerpen waar veel drama zit. Ik interviewde ooit een Nederlander die over vrouwen sprak als ‘gleufdieren’. Hij was dan wel geen directe pedofiel, maar neukte wel iedere dag met een ander. Hij zag ze als een soort gebruiksartikelen, terwijl er nog een heel mens en leven achterzit. Pedofielen praten hun gedrag vaak goed. De psycholoog die mij destijds op het verhaal van Lilet wees, deed samen met een groep psychiaters onderzoek naar de langetermijngevolgen van kinderprostitutie. Hij vertelde me dat het bij vrouwen die op jonge leeftijd waren misbruikt vaak op latere leeftijd ook misgaat als ze een relatie willen opbouwen.

Hoe geef je regie-aanwijzingen aan zo’n jonge actrice als Sandy?
Sandy had een paar maanden lang in een Filippijnse soapserie gespeeld, waar ze haar ervaring had opgedaan door dagelijks te acteren. Ik liet nu een elfjarig meisje over seks praten. Daarvoor heb ik een kinderpsycholoog op de set gehaald, die me vertelde dat ik een kind alles kan laten zeggen en desnoods dingen laten doen. Ik moest haar alleen niet uitleggen wat het allemaal betekende, want dat kan een kind van elf nog niet aan.

Ben je ondanks de tussenkomst van een psycholoog niet bang dat je een kind onbewust beschadigt?
Nee, want de psycholoog heeft achteraf steeds met haar besproken dat het spel was en geen realiteit. Het enige waar ik bang voor ben is het moment dat de film uitkomt in de Filippijnen. Het is wat betreft moraal een hele rare maatschappij. Het is een katholiek land, waar de nachtclubs om de hoek van de kerk zitten. Maar een meisje zoals Sandy dat op een streng katholieke school zit en in een film over kinderprostitutie speelt kan helemaal fout vallen. Sandy’s moeder werd bijvoorbeeld aangevallen voor het feit dat ze haar dochter zo’n rol liet spelen.

In Lilet Never Happened heb je religie compleet buiten de deur gehouden.
Dat heb ik heel bewust gedaan. Zodra je religie erin gaat betrekken wordt een film als deze in Thailand en andere Aziatische landen veel minder interessant om naar te kijken. Kinderprostitutie komt in ontzettend veel landen, waaronder Vietnam, Cambodja en Brazilië. In India is het probleem het grootst, daar zijn 800.000 kinderprostituees, wat grotendeels door het kastensysteem komt.  Als je dan religie een grote rol laat spelen dan wordt het heel specifiek een film over de Filippijnen. Ik wilde het juist minder lokaal maken.

Er zijn al veel films over kinderprostitutie gemaakt, maar in je regisseursstatement zeg je dat dit vaak onbedoelde reclames zijn voor misbruik.
Ik kan je zo een paar documentaires laten zien die letterlijk vertellen in welke wijk je kindprostitutie kan vinden. Ze fungeren als een soort gids voor pedofielen en vertellen je ook nog eens wat het ongeveer kost om de politie om te kopen als ze je toch weten te pakken. Het zijn bijna reclameboodschappen die zeggen: kom vooral naar dit land toe, want het is zo makkelijk om hier kindertjes te neuken. Met een speelfilm als Lilet Never Happened ga je natuurlijk niet een exacte plaats aanwijzen.

Hoe heb je voorkomen dat de boodschap ervan afdroop?
Ik wilde de film niet te realistisch maken, althans ik wilde niet alleen maar een Amnesty International-publiek aanspreken. Dan was het een nichefilm geworden voor een doelgroep die zich toch al zorgen maakt over dit soort problemen. Bovendien is het ook een politiek thema. Onze Minister van Justitie noemt het typisch een probleem waarbij Europa kan samenwerken. Nederland zegt namelijk iedere keer dat het te duur is om weer wat mensen naar Thailand te sturen als een Nederlander weer eens een paar kindertjes heeft geneukt. Daarnaast worden dit soort pedofielen nauwelijks veroordeeld. Je zou in elk ver land iemand moeten neerzetten die zich bezighoudt met de bewijslast tegen pedofielen, want het gebeurt echt gruwelijk veel.

Je bent wel heel direct in je taalgebruik.
Deze directheid heeft ook te maken met het onderwerp. Ik maakte bijvoorbeeld ook een documentaire over rouwverwerking bij kinderen. Een psycholoog zei tegen me dat ik tegen die kinderen moest zeggen waar het op neerkwam. Papa slaapt niet, papa is gewoon dood. Bij dit soort onderwerpen moet je er niet omheen draaien.

Kun je uitleggen waarom je voor deze titel hebt gekozen?
Kinderprostitutie wordt in een land als de Filippijnen nog steeds weggestopt. Deze film vijf jaar geleden maken was nog moeilijker geweest dan nu. Toen werd het probleem zelfs compleet ontkend. Jaren daarvoor werden documentairemakers van de BBC tot persona non grata verklaard omdat ze volgens de autoriteiten leugens vertelden over de Filippijnen. In ieder geval is nu de discussie een beetje op gang gekomen. Maar toch wordt er nog gezegd dat een verhaal zoals dat van Lilet een exces is. Zolang ze het maar blijven ontkennen hoeven ze er ook niets mee of aan te doen. Je ontkent daarmee ook het kapot maken van het leven van een jong meisje.

Heb je Lilet ooit weer gezien?
Ik heb haar negentien jaar geleden ontmoet en daarna nooit meer. Ik wilde haar eigenlijk over een langere periode gaan volgen. Ik vond haar zo’n sterk karakter dat ik daar een superdocumentaire over kon maken. Het was alleen heel moeilijk om daar geld voor te krijgen dus begon ik maar vast met een item. Ik ben toen na een klein half jaar terug gegaan en toen was zij al niet meer in de psychiatrische inrichting waarin ze terecht was gekomen na haar zelfmoordpoging. Ik ben nog naar de wijk waar ze woonde en de nachtclub waar ze werkte gegaan, maar niemand wist waar ze was. Ik sprak nog wel wat mannen die haar kenden. Ze noemden haar Snow White omdat ze half Amerikaans, half Filippijns was en daarom zo’n blanke huid had. Ze was zo populair omdat ze er zo westers uitzag.

Hoop je dat ze bij het zien van de film contact met je opneemt?
Ja, dat zou geweldig zijn. Het zou fantastisch zijn om te weten dat ze nog leeft. Misschien woont ze inmiddels wel in Amerika of ergens anders. Lilet had wel de droom om actrice te worden. Dat willen natuurlijk wel meer jonge meisjes, maar zij wilde ook wel graag aandacht krijgen. Ik had aanvankelijk scènes in de film gestopt waarin Lilet werd omringd door fotografen en zei dat ze beroemde wilde worden. Maar toen zag ik Precious en dan gaat iedereen zeggen dat ik het daar van had afgekeken. Ik heb daarom alleen nog het sprookjesthema behouden omdat het verhaal wordt verteld vanuit het hoofd van een kind. Als je het alleen als de harde werkelijkheid brengt zijn mensen het na een uur wel zat. Het moet ook een film zijn waarnaar het nog een beetje prettig kijken is.