Voor Hanro Smitsman zijn het spannende weken. Vorige week beleefde zijn bioscoopdebuut Schemer zijn wereldpremière in San Sebastian, deze week wordt de film voor het eerst aan een Nederlands publiek getoond.

‘Natuurlijk voel je spanning,’ vertelt Smitsman. ‘Zeker omdat het na mijn afstuderen tien jaar geduurd heeft voordat ik mijn eerste bioscoopfilm maakte. Maar na de goede reacties in San Sebastian zijn de zenuwen wel iets minder. Ik wilde een universeel verhaal vertellen en gelukkig begrepen de mensen alles, ondanks dat ze ondertitels moesten lezen. Ze vertelden me dat die tekst niet nodig was, omdat ze zagen en voelden wat er in de hoofdpersonen omgaat. Een groter compliment kon ik niet krijgen.’

Bradaric
Schemer is geïnspireerd op de moord op de Nijmeegse tiener Maja Bradaric. Maar meer dan een inspiratiebron was de gebeurtenis niet, benadrukt Smitsman. ‘We hebben het gegeven direct weer losgelaten. Wat mij interesseerde was de hele groepsdynamiek, de interactie tussen mensen en de structuur die er in zo’n groep ontstaat. We zoeken niet naar een antwoord of motief, niet naar een waarheid. De waarheid bestaat namelijk niet, maar ontstaat altijd tijdens interactie tussen mensen. Daarom is het belangrijk dat je naar de ander blijkt kijken, hun perspectief volgt en probeert te begrijpen.’

Om de nabestaanden niet tegen de borst te stuiten, nam Smitsman wel contact met hen op en heeft hij ook, nu de film af is, weer een brief gestuurd. ‘We willen de moord niet exploiteren, maar laten zien hoe makkelijk zoiets kan gaan. Hoe snel een individu, of een groep, kan ontsporen.’ Veel feitelijke overeenkomsten, zoals het verbranden van het lijk van Maja, zul je in de film dan ook niet tegenkomen. ‘We kozen er bewust voor het lijk in een meer achter te laten. Niet alleen om afstand te bewaren, ook omdat water een belangrijke rol speelt in de film. Je kunt elke anekdote of gebeurtenis op honderd verschillende manieren verfilmen, maar het gaat erom wat je wilt vertellen. Je neemt een positie in en maakt bewuste keuzes.’

Jong talent
Door de jaren heen bouwde Smitsman een naam op als regisseur die oog heeft voor jong talent, en ook het beste uit ze naar boven weet te halen. ‘Natuurlijk zijn een goede werksfeer en vertrouwen erg belangrijk, maar ik probeer acteurs kwetsbaar te laten zijn. Dat is het eerste waar ik naar kijk. Ik geloof in het gezicht waarmee iemand opstaat, zijn eigen gezicht. Geen gemaakt gezicht, zoals wanneer je buiten loopt of met iemand praat. Durft iemand zichzelf te zijn? Durf je echt iets door te laten schemeren? Daarna probeer ik ze zo te regisseren dat ze het ook echt gaan voelen. Iedereen praat wel eens slecht over iemand anders of laat iemand links liggen. Het besef dat zoiets verkeerd uit kan pakken, was best confronterend.’

Schemer gaat op 14 oktober landelijk in première. NeerlandsFilmdoek zal rond de première een uitgebreider interview met Smitsman publiceren.