“Roy Dames heeft Foute Vrienden.”

Verbrande Herman, Rooie Jos, Jantje van Amsterdam en de inmiddels overleden Dikke Bobbie zijn vier bloedgabbers aan de zelfkant van de samenleving. Hun daden variëren van inbraak tot autodiefstal en van witwaspraktijken tot afpersing. Kleine criminelen dus; ‘foute vrienden’. Documentairemaker Roy Dames volgt ze nu al zo’n twintig jaar en kan niet meer zonder ze:  ‘Ze zijn een deel van mijn leven geworden.’

Penoze
Dames leerde de vrienden kennen in 1986, toen hij vrijwel dagelijks hetzelfde café bezocht als de groep vrienden. ‘Ik kwam met ze in contact toen ik op een avond in een gulle bui het ene na het andere rondje gaf en niet genoeg geld bij me had om de rekening te betalen. Iemand bood aan het me voor te schieten. Dat bleek Verbrande Herman te zijn. Zo rolde ik erin.’ Een hechte vriendschap ontstond al snel, net als het idee het leven van de groep te volgen. ‘Die cultuur, de Amsterdamse penoze, en haar markante figuren intrigeerden me. Hun hele voorkomen, zo echt, zo menselijk.’

Levensproject
Dat hij ze nu, ruim twintig jaar later, nog steeds volgt had de regisseur vooraf ook niet kunnen bedenken. ‘Na Ik ben Jantje (1994) ben ik gewoon doorgegaan. Ik kon niet stoppen. Het is een soort verslaving, zeg maar. En afkicken wil ik ook niet. Ze zijn een deel van mijn leven geworden. Wanneer het project dan stopt? Ik ga door tot het niet meer kan, tot ik erbij neerval. Het is een deel van mij. Noem het maar mijn levensproject.’

Vriendschap
Maar het is meer dan dat. Vriendschap speelt voor Dames een minstens zo belangrijke rol. Zeker met Verbrande Herman is een hechte relatie ontstaan. ‘Ik kom bij iedereen nog regelmatig over de vloer en we bellen vaak, maar met Verbrande Herman is de hechtste band ontstaan. Van die man kan ik geen genoeg krijgen.’

Gedurende de periode van het project stond Dames zijn vier hoofdpersonen dan ook met raad en daar bij, en af en toe zelfs met geld. ‘Ik werd wel eens ’s nachts opgebeld als iemand in de problemen zat, of wanneer er iets aan de hand was. Ik heb ze geld geleend ja, het zijn mijn vrienden. Die relatie is soms ook heel complex. Ook tijdens het draaien. Je weet en ziet dingen waarvan je weet dat je ze niet kunt laten zien, of misschien een hele tijd later pas, zoals nu met de scène waarin Herman een pedofiel aanvliegt bij het Leger des Heils. Tien jaar geleden, toen ik Vrienden voor het Leven monteerde, durfde de omroep dat niet aan. Nu kan het wel.’

Mocros
Parallel aan Foute vrienden werkt Dames al een aantal jaren aan een project waarin hij in Rotterdam mensen van Marokkaanse afkomst volgt. Die film, Mocros, zou eigenlijk hier in Utrecht in première gaan, maar de regisseur besloot de film terug te trekken. ‘Het Filmfonds uitte kritiek die me aan het denken zette. Ik was er nog niet tevreden over. Die hoofdpersonen uit Foute Vrienden maakt het niet uit hoe ik ze in beeld breng: ze zijn gewoon zichzelf en schamen zich daar niet voor. Maar de Marokkaanse cultuur zit anders in elkaar. Ze worden door hun omgeving geconfronteerd met wat in de documentaire te zien is. En dat is lastig.  Zeker bij een politiek beladen onderwerp waar iedereen een mening over heeft.’