Met het historische misdaaddrama maakte cineast André van Duren eindelijk de film die hij al vijfentwintig jaar lang wilde maken. ‘Ik zou mijn hele leven lang een televisieserie kunnen maken over alle interessante verhalen rond de bende van Oss.’
Klassiek
De Bende van Oss vertelt het verhaal van de georganiseerde misdaad in Oss in de jaren dertig van de vorige eeuw. Opstandige burgers verzetten zich tegen de machthebbers van destijds. Het is een verhaal dat de regisseur al meer dan vijfentwintig jaar bezighoudt. ‘Vlak na mijn afstuderen in 1986 wilde ik al een film maken over dit onderwerp, maar ik had er het geld en de vaardigheid nog niet voor,’ vertelt Van Duren. ‘Nu, na twintig jaar regisseren, is het dan eindelijk zover.’
Onder de hoede van producent Matthijs van Heijningen, met wie Van Duren in 2003 al de historische film Kees de Jongen maakte, is De Bende van Oss een dure, ambitieuze film geworden, die aan alle kanten uitstraalt een groots en meeslepend verhaal te willen vertellen. ‘De Bende van Oss is een historisch misdaaddrama, waarin redelijk wat geweld voorkomt en een belangrijk waar gebeurd verhaal wordt verteld, maar voor mij is de film bovenal een ultiem liefdesverhaal. Een klassiek verhaal over liefde en verraad tegen een spannend decor.’
Perspectief
Centraal in De Bende van Oss staat Johanna, een standvastige vrouw die wil ontsnappen uit het gewelddadige milieu dat haar omringt. Maar mede door haar komaf zit ze er midden in. ‘Je kunt niet zomaar uit je klasse stappen. Johanna onderneemt allerlei wanhopige pogingen, maar loopt steeds tegen haar verleden aan. Ze wil liefde en genegenheid, maar blijft wanhopig hangen in het harde milieu.’
De keuze om het verhaal te situeren rondom Johanna was er één die per toeval ontstond, vertelt de regisseur. ‘Toen ik vijfentwintig en twaalf jaar geleden actief met het project bezig was, liep ik steeds vast. Er zijn wel honderden verhalen te vertellen over de gebeurtenissen die zich toentertijd afspeelden. Ik zou bij wijze van spreken heel mijn leven kunnen vullen met het maken van een televisieserie over alle personen en verhalen van destijds, en steeds zou het een interessant perspectief opleveren. Tijdens een casting voor een televisieserie, liep ik Sylvia Hoeks tegen het lijf. Zij bleek ook uit Brabant te komen. Plots bedacht ik me dat dit misschien de oplossing was. Door te kiezen voor het perspectief van een vrouw, vielen de puzzelstukjes in elkaar.’
Oss
De geschiedenis van Oss is voor Van Duren, afkomstig uit het nabijgelegen Reek, geen onbekend terrein. Dat hij ooit een film zou maken over deze rijke geschiedenis, kon dan ook niet uitblijven. ‘Fellini heeft wel eens gezegd: “Je moet films maken over de wereld die je kent.” En ik ken Oss en haar omgeving, de verhalen zijn me met de paplepel ingegoten. Dus als je dan filmmaker wordt, is het logisch je eigen roots te gebruiken. Zeker bij zo’n spannend gegeven. Het is bijzonder wat er destijds gebeurd is.’
‘De zaak Oss’, zoals de golf aan geweld tegen het gezag destijds bekend stond, zorgde niet alleen regionaal, maar ook nationaal namelijk voor de nodige opschudding. Het laatste kabinet Colijn viel in 1939 zelfs naar aanleiding van de zaak. ‘Er waren dus redenen genoeg om de film te maken, maar tot nu toe was dat nog niet gelukt. Enerzijds omdat ik de vaardigheden nog niet had, anderzijds door het ontbreken van een goed script en het benodigde geld.’
Saillant detail is dat er nimmer grondig onderzoek naar de gebeurtenissen is verricht. Direct na de oorlog zijn alle dossiers vernietigd. ‘Wat je in de eerste scène ziet, is historisch correct. De nieuwe regering na de oorlog had geen zin om de vooroorlogse politiek weer op te rakelen. Men besloot te doen wat men in Oss ook altijd deed: we zwijgen. Ook dat is zeker een extra motivatie geweest om de film te maken.’
‘Daarnaast is het interessant om te zien dat het niet direct duidelijk is wie goed is en wie fout. Er zijn in Nederland inmiddels zoveel producties gemaakt over de Tweede Wereldoorlog, dat we daar wel weten hoe het zat met de verhouding tussen goed en fout. Hier is het minder duidelijk. Ik snap de bendeleden wel. Uiteindelijk ontaardt het natuurlijk in misdaden die het daglicht niet mogen verdragen, maar het is een fascinerend onderdeel van mijn eigen afkomst.’
Historisch correct
Voor de film werd het Oss van de jaren dertig overtuigend tot leven gebracht middels digitale technieken en grote decors. Enerzijds zijn de geavanceerde digitale technieken een zegen voor de regisseur, anderzijds heeft het ook zo zijn nadelen. ‘Je kunt veel met computers, maar waar ik twintig jaar geleden nog gewoon bestaande locaties kon gebruiken om de Tweede Wereldoorlog tot leven te brengen, ben ik nu genoodzaakt ze digitaal of door middel van grote, dure sets opnieuw tot leven te brengen. Alles is tegenwoordig gesloopt of dermate veranderd, dat het niet meer historisch correct is.’
In tegenstelling tot veel andere huidige films, is De Bende van Oss niet digitaal opgenomen, maar heeft men nog gewoon op film gewerkt. ‘We zijn de laatste der Mohicanen,’ lacht de regisseur. ‘Deels ook door praktische omstandigheden. Het bedrijf Postoffice heeft de film gecoproduceerd en voor een extreem laag bedrag de film van digitale effecten voorzien. Maar dat wilden ze alleen doen als we op film draaiden, want één bug in het digitale bestand zou voor hun ontzettend veel ellende opleveren. Dat risico wilden ze niet nemen. Daarbij heeft film een contrastwerking die digitaal enkel na te bootsen is door met ontzettend veel kunstlicht te werken – dat is ook niet goedkoop en bovendien ben je zo veel minder flexibel.’
Het herscheppen van het Oss van de jaren dertig was voor Van Duren echter niet de grootste uitdaging van het project. ‘Het moeilijkste was om ervoor te zorgen dat de personages, en dan vooral Johanna, sympathiek bleven. Het is een heel opportunistische en harde wereld, waarin iedereen bedenkelijke kantjes heeft. Je moet zien dat ook zij niet deugt, maar toch van haar houden. Of dat gelukt is, zal de toekomst uitwijzen …’
Reacties zijn gesloten.