web analytics

Interview: Jaap van Heusden (Win/Win)

Reacties zijn gesloten

‘Als je nauwkeurig genoeg observeert, blijken kleine dingen grote waarheden te herbergen.’

Komende zaterdag is op Nederland 3 (22.00 uur) de telefilm Win/Win te zien. NeerlandsFilmdoek sprak met regisseur Jaap van Heusden.

De film Win/Win geeft ons een bijzonder kijkje in de gaarkeuken van getallen, waar enorme bedragen voor de één winst en voor de ander verlies betekenen. Temidden van deze geldstromen op beeldschermen in dealing rooms, bevindt zich onze hoofdpersoon Ivan. Een jonge assistent analist die na wat winstgevende tips op post-its verspreid te hebben, klaargestoomd wordt om zelf het grote geld binnen te gaan halen. Maar dat zo’n jongen in de snelkookpan die dealing room heet met zichzelf in de knoop raakt, is voor regisseur Jaap van Heusden niet meer dan logisch.

Ivan wordt door Oscar van Rompay intrigerend neergezet. Zijn Belgische accent maakt zijn dialogen bijna poëtisch wat een mooi contrast vormt met het economische jargon. Van Heusden wilde per se een expat in Amsterdam als hoofdpersoon. ‘Jonge traders worden namelijk geselecteerd vanwege hun talent, het maakt niet uit waar ze vandaan komen. Vandaar dat dealing rooms ontzettend internationaal zijn. Ik wilde een hoofdpersoon die ver weg van vrienden en familie zou zijn en een Engelstalige hoofdpersoon in een Nederlandse film brengt nu eenmaal moeilijkheden met zich mee. Dus werd het een Vlaming.’

Traders & dealing rooms
Van Heusden deed uitvoerig research naar het leven van de traders. ‘Ik interviewde ze gewoon over hun dagelijkse bezigheden. Om maar een inzicht te krijgen in hoe het eraan toe gaat in zo’n dealing room. Bij veel dingen sta je gewoon niet stil. Neem nou bijvoorbeeld die aswolk, die is meteen van invloed op heel veel bedrijven. Traders kunnen dan hun werkplek absoluut niet verlaten, ook niet om te pissen. Want als er iets keldert en je verkoopt het niet snel genoeg, dan ben je echt de pineut.’

Omdat de dealing rooms niet voor Jan met de pet toegankelijk zijn, was het eerste contact met traders lastig. ‘Ik ben natuurlijk niet begonnen bij de Voorlichtingsdienst van bijvoorbeeld de ABN Amro, ik heb eerst rondgevraagd in mijn vriendenkring. In het begin kwam de informatiestroom maar moeilijk op gang, totdat het ineens ging rollen. Eén trader heeft me ontzettend geholpen en ook met andere traders in contact gebracht. Ik ben er ook voor naar City of London gevlogen, want in die bijenkorf van banken, beleggers en gelukzoekers, dáár gebeurt het allemaal. In principe wilde iedereen graag meewerken. Daarbij hielp het wel dat ze meewerkten aan een fictiefilm, ik had ze nooit met naam en toenaam voor een documentaire kunnen strikken.’

Fascinatie voor getallen
Maar Ivan is geen gewone trader. Ook als hij niet zijn best doet, blijft het grote geld binnen stromen. Van Heusden: ‘Tijdens mijn research was ik in het bijzonder op zoek naar zeer succesvolle traders, jongens zoals Ivan. Aan hen vroeg ik: “Waarom haal jij nu meer geld binnen voor je bank dan je buurman?” Veel traders konden dat slechts vaag beantwoorden, ze omschreven het als het hebben van een fingerspitzengefühl, of gewoon een beter en sneller analytisch vermogen. Ik heb me ook wel verdiept in de levens van gestoorde wiskundigen, maar dat leverde niet veel op. Dus om Ivan toch anders te laten zijn dan de rest, heb ik zijn fascinatie voor getallen bedacht. Uiteindelijk kon ik zijn gave het beste rijmen met het gevoel van muzikaliteit. Sommige muzikanten zie ik tekeergaan op hun instrument, met als resultaat waanzinnig ingewikkelde muziek voor ons als toehoorders, terwijl de muzikant zelf het glashelder in zijn hoofd heeft. Zoiets stel ik me voor bij de stroom van getallen in Ivans hoofd.’

Sprookje?
Willem Middelkoop, de econoom die vaak financiële voorspellingen doet in de media, liet zich uit over Win/Win in De Wereld Draait Door.

Door zo’n rationeel iemand als Middelkoop, die zelf toegeeft dat hij zich moeilijk aan een film kan overgeven, worden een paar bijzondere waarnemingen uitgesproken. Middelkoop vindt bijvoorbeeld Ivan niet geloofwaardig als financiële whizzkid.

Van Heusden in reactie daarop: ‘Allereerst vind ik het jammer dat wij zelf niet zijn uitgenodigd om over onze film te praten. Uit Middelkoops woorden begrijp ik dat hij vindt dat mijn hoofdpersoon niet in de wereld van de traders past. Dat is toch eigenlijk een goede analyse van mijn film? Win/Win toont de strijd van een gevoelige jongen die zich probeert staande te houden in de snelkookpan van de dealing room.’

Ook vindt Middelkoop het verhaal nogal sprookjesachtig. ‘Tja, het idee dat een jongen bakken geld verdient ondanks dat de financiële wereld om hem heen instort, was juist het uitgangspunt. Ik twijfelde in eerste instantie ook aan de geloofwaardigheid, totdat ik in Londen een jongen ontmoette die dat jaar 90 miljoen euro had binnengehaald voor zijn bank, terwijl op de dag dat ik er was zo’n 15 % van het personeel op straat werd gezet. Toen wist ik dat het kon.’

Econoom of regisseur
Van Heusden zelf heeft niet zo’n uitzonderlijke fascinatie voor getallen, maar het had niet veel gescheeld of hij was econoom geworden. ‘Al vanaf mijn 11e was ik buitengewoon geïnteresseerd in de economische pagina’s van de krant. Als brugpieper probeerde ik The Economist te ontcijferen en had ik al in de gaten dat wanneer je die begreep, je dan veel invloed kon hebben op de koers van de wereld.

Tot mijn vijftiende dacht ik dat ik wel naar Nijenrode zou gaan of naar de London School of Economics. Maar ik wilde ook graag dingen maken, en dat heeft uiteindelijk gewonnen. Met dingen maken bedoel ik dan verhaaltjes. De wereld observeren en dan in een verhaal weergeven. Van jongs af aan maak ik al veel foto’s. Pas later gingen wij met onze brakke videocamera’s op stap om filmpjes te maken waar ik nu vooral heel hard om moet lachen.’

Uiteindelijk werd het dus de regieopleiding aan de NFTA. ‘Op de filmacademie zie je een tweedeling in de studenten. Je hebt de filmkenners, die alle klassiekers hebben gezien en het liefst ook een Scorsese willen worden. De andere groep wil gewoon dingen maken met vrienden, dingen uitproberen. Tot die laatste groep behoorde ik. Toen ik op de filmacademie begon had ik nog geen 10 % van de klassiekers gezien.’

Behalve regisseren schrijft Van Heusden ook. ‘Sommige verhalen liggen zo dicht bij jezelf dat je het zelf opschrijft, maar ik denk dat ik depressief zou worden als ik alleen maar zou schrijven. Het is een worsteling om een goed verhaal boven te halen. Bovendien is het zo’n grote eer om iemands script te mogen verfilmen. Iemand heeft daar zijn ziel en zaligheid in gelegd en vertrouwt het dan aan jou toe, met het risico dat je het helemaal verprutst. Dat vertrouwen is fantastisch.’

Observeren
Van Heusden begon zijn oeuvre met de afstudeerfilm Een ingewikkeld verhaal, eenvoudig verteld (2005) die het goed deed op internationale filmfestivals en de shortlist voor de Studenten Oscar haalde. Ook zijn korte film Anderman (2006) en zijn One Night Stand Ooit (2008) met Barry Atsma als verstandelijk gehandicapte in de hoofdrol, hebben hoge ogen gegooid.

‘Als ik terugkijk op de laatste tien jaar, de jaren waarin ik serieus met film bezig ben geweest, dan zie ik dat ik heb geleerd dat ik door goede details te tonen heel veel kan vertellen. Vroeger zou ik een dialoog schrijven, nu snap ik dat bijvoorbeeld de handbewegingen van Ivan heel veel over zijn personage vertellen. Als je nauwkeurig genoeg observeert, blijken kleine dingen grote waarheden te herbergen. Ik hoop dat ik door de jaren heen nog beter leer luisteren en kijken, zodat ik de details herken waarmee ik een groot verhaal dichtbij kan halen.’

Win/Win is zaterdag 23 oktober om 22.00 uur te zien op Nederland 3.