web analytics

Recensie: Droom en Daad – Het Zoeken van Henriëtte Roland Holst

Reacties zijn gesloten

Filmmaakster en journaliste Annette Apon heeft altijd een grote bewondering gehad voor het werk van Henriëtte Roland Holst. Pogingen om eind jaren zeventig een biopic van de grond te krijgen strandden. Maar na het lezen van de biografie geschreven door Elsbeth Etty, herleefde Apons fascinatie voor de dichteres. Door een opdracht van het Van Goghhuis werd Apon alsnog aangespoord om een portret over Roland Holst te maken. In Droom en Daad komen diens twee belangrijkste drijfveren naar voren: taal en politiek.

Nieuwe naam
Roland Holst kwam in de winter van 1869 in Noordwijk ter wereld als Henriette van Schalk, in het huis van een welgesteld gezin. Aan het eind van de twintigste eeuw trouwde ze met Richard Roland Holst, een beeldend kunstenaar. Ze was al enkele jaren actief als dichteres, maar met haar nieuwe achternaam verwierf ze pas echt grote bekendheid. Henriette Roland Holst kwam weliswaar uit een liberaal-christelijk gezin, maar stak als één van de eerste vrouwen haar handen uit de mouwen in de socialistische partij, de NDAP. Ook rook de schrijfster voorzichtig aan het communisme.

De nadruk in deze documentaire ligt sterk op die politieke loopbaan. Roland Holst was hevig onder de indruk toen ze samen met haar man Das Kapital van Karl Marx las. De geëngageerde schrijfster begon zich in te zetten voor de arbeidersbeweging en mengde zich in de stakingen. Ze werd een veelgevraagd spreker op partijbijeenkomsten, waarvoor ze stad en land afreisde. Roland Holst correspondeerde uitvoerig met Rosa Luxemburg en zat aan de vergadertafel met Lenin en Trotski. Na een reis door de Sovjet-Unie in de jaren twintig kwam de schrijfster annex politica in grote verwarring thuis. Er was geen enkele politieke beweging waarmee ze zich nog echt verbonden voelde.

Politieke en innerlijke strijd
Door middel van dagboekfragmenten, briefwisselingen en haar gedichten, wordt een beeld geschetst van de persoonlijke geschiedenis, politieke en innerlijke strijd van Henriette Roland Holst. Haar ontwikkeling als schrijfster en dichteres lijkt hierbij van ondergeschikt belang. Wie dan ook verwacht met deze documentaire meer over de pennenvruchten van Roland Holst te weten te komen, zal wat teleurgesteld de bioscoopzaal verlaten. Apon geeft zelf aan dat het werk van de schrijfster vergeten dreigt te worden, maar blijft ondanks een onuitgesproken missie om het werk van de schrijfster levend te houden hangen in dikwijls onsamenhangende flarden tekst en sfeerimpressies. Het beeld en het woord vechten hierbij om de meeste aandacht. Pogingen om het verleden naar het hier en nu te halen, door te filmen op de Buissche Heide waar Roland Holst een zomerverblijf had, komen niet helemaal uit de verf.

Archiefbeelden
Van Henriette Roland Holst bestaat geen bewegend beeld. Apon heeft uitvoerig geput uit het immense archief van filminstituut EYE, dat nauw betrokken was bij de totstandkoming van Droom en Daad. Zo weet ze de roerige arbeidersopstanden aan het begin van de vorige eeuw op krachtige wijze invoelbaar te maken. Alleen al de unieke filmopnamen uit de periode 1911-1930 maken deze documentaire de moeite van het bekijken meer dan waard. De koppeling van het tijdsbeeld aan de diep persoonlijke gedachten van Roland Holst leveren fascinerende parallellen op. Het woedde niet alleen op het maatschappelijke vlak in het Nederland voor de Eerste Wereldoorlog, ook in het hoofd van Roland Holst gonsde het van de tegenstrijdigheden en dilemma’s.

Apon heeft een interessante vorm gekozen om deze worstelingen inzichtelijk te maken. Het commentaar van de filmmaakster zelf wordt tot een minimum beperkt. Het einde dient zich echter vrij abrupt aan. Wat er namelijk met Henriette Roland Holst en haar werk in de Tweede Wereldoorlog gebeurde wordt in een voetnoot afgedaan. Wellicht interessant genoeg voor een vervolg.

Waardering: ***

Droom en Daad – Het Zoeken van Henriette Roland Holst (2012)

Regie: Annette Apon
Scenario: Annette Apon
Producent: Digna Sinke voor SNG Film
Camera: Peter Brugman en vele onbekende cameramensen uit de periode 1911-1930
Montage: Jan Ketelaars
Taal: Nederlands
Speelduur: 73 minuten / Zwart-wit, deels kleur
Te zien vanaf: 22 november  2012