web analytics

Ate de Jong – Na ruim 25 jaar terug als regisseur in Nederland

Reacties zijn gesloten

Volgende week gaat voor het eerst sinds In deSchaduw van de Overwinning uit 1986 weer een door Ate de Jong geregisseerde Nederlandse film in première. In de jaren ’80 regisseerde De Jong onder meer de boekverfilmingen van Een Vlucht Regenwulpen (1981) en Brandende Liefde (1983). Met de release van Het Bombardement in aantocht werpt NeerlandsFilmdoek een blik op de carrière van de filmmaker.

Paspoort
Naam: Ate de Jong.
Geboren: 1953, te Aardenburg.
Films: Maakte klassiekers als Een Vlucht Regenwulpen (1981) en Brandende Liefde (1983). Vertrok naar Amerika alwaar hij o.a. Drop Dead Fred (1991) en Highway to Hell (1992) maakte. Verder o.a. Fogbound, In de schaduw van de overwinning en Dag Dokter.

De beginjaren
Ate de Jong studeerde in 1974 af aan de filmacademie. Twee jaar later werd hij door producent Matthijs van Heijningen benaderd om een deel te draaien voor de episodefilm Alle dagen feest. Van Heijningen had een jaar eerder de succesvolle episodefilm Zwaarmoedige verhalen voor bij de centrale verwarming uitgebracht en De Jong hoopte zich op deze manier aan het publiek te kunnen presenteren. De pers omschreef zijn bijdrage echter als ‘kleurloos’ en vooralsnog toonde geen enkele producent interesse om hem te helpen bij het financieren van zijn eerste lange speelfilm. De Jong besloot daarom om met het geld dat hij had overgehouden aan Alle dagen feest (20.000 gulden) zelf de productie Blindgangers (1977) op te zetten.

Blindgangers (met daarin de eerste hoofdrol van Derek de Lint) was een bescheiden succes, en het lage budget van 170.000 gulden was snel terugverdiend. Een jaar later nam De Jong voor zijn tweede project de ervaren Fons Rademakers als producent in de arm en deze wist 400.000 gulden voor Dag Dokter bijeen te sprokkelen. Ondanks dat critici de film redelijk beoordeelden bleef het publiek massaal weg. Beide film kenmerken zich als kleinschalige psychologische drama’s over relatieproblemen. Ook De Jongs derde film, Bekende gezichten, gemengde gevoelens (1980), naar het gelijknamige toneelstuk handelde over de psyche van de mens. Het project bracht De Jong en Matthijs van Heijningen weer samen. Deze combinatie zou een jaar later leiden tot de definitieve doorbraak van Ate de Jong met de verfilming van Maarten ’t Harts Een Vlucht regenwulpen.

Gouden jaren, grote films
Een vlucht Regenwulpen betekende voor Jeroen Krabbé zijn eerste hoofdrol in een film. Krabbé was door zijn rol in de televisieserie Twee op de wip een bekende naam geworden, maar Ate De Jong twijfelde of hij wel geschikt was voor de rol van het personage Maarten. De film werd met gemengde gevoelens ontvangen en de pers vond met name Krabbé ongeloofwaardig als iemand die de aandacht van vrouwen trok. Bij het publiek viel de film met ruim 750.000 bezoekers echter goed in de smaak. Van Heijningen en De Jong stegen in aanzien, maar van een verdere samenwerken zou het vanwege ruzie over geld voorlopig niet meer komen.

De Jong ging op zoek naar een nieuwe producent en vond deze uiteindelijk in Rob Houwer, die zich tien jaar na Turks Fruit weer aan een nieuwe Wolkers verfilming waagde. In Brandende Liefde speelde Monique van de Ven en Peter Jan Rens de hoofdrollen. Ondanks dat alle elementen voor een succes aanwezig leken, wist de film het succes van haar voorganger niet te evenaren. De pers was over het algemeen negatief en ook het bezoekersaantal van ruim 400.000 viel de makers wat tegen. De voorlopig laatste Nederlandse film die De Jong zou regisseren werd het ambitieuze In de Schaduw van de Overwinning. Al jaren liep De Jong met een plan om een film te maken over Friedrich Weinreb, een joodse man die tijdens de bezetting een fictief emigratiebureau opzette met als doel het redden van honderden joden, maar later werd gezien als een collaborateur en oplichter. De hoofdrollen waren voor Jeroen Krabbé en Edwin de Vries. De film werd een matig succes in de Nederlandse bioscopen.

Buitenland
Ate de Jong vertrok vervolgens naar Hollywood waar hij een aflevering van de populaire serie Miami Vice zou regisseren. Niet veel later maakte De Jong twee matig succesvolle speelfilms; Drop Dead Fred (1991) en Highway to Hell (1992). In de rest van de jaren ’90 was de regisseur vooral in Duitsland te vinden, waar hij verschillende films en series voor televisie regisseerde (o.a. Wenn ich nicht mehr lebe en Wenn der Präsident 3x klingelt). In 1998 richtte hij met Jeroen Krabbé en Edwin de Vries Mulholland Pictures op. Vanaf dit moment is De Jong vooral actief als producent van onder andere Left Luggage (1998), Enigma (2001), The Discovery of Heaven (2001) en Zomerhitte (2008).

Na meer dan 25 jaar afwezigheid regisseert De Jong dan nu eindelijk weer een Nederlandse speelfilm. Het Bombardement, dat vanaf 20 december in de Nederlandse bioscopen draait, is het fictieve verhaal over boxer Vincent (Jan Smit) die tijdens de vijf oorlogsdagen in 1940 zijn grote liefde vindt met het bombardement van Rotterdam op 14 mei 1940 als grote climax. Het is een interessante testcase voor De Jong die vorig jaar het essay Succes is voorspelbaar! schreef, waarin hij een stresstest voor filmproducties ontwierp dat met grote nauwkeurigheid bezoekersaantallen zou kunnen voorspellen.

In de stresstest wordt een filmplan beoordeeld op een aantal factoren die bepalend worden geacht voor succes. Persrecensies zijn daar opvallend genoeg geen onderdeel van, omdat volgens De Jong goede kritieken niet meer doorslaggevend zijn voor een groot bezoekersaantal. Ook regisseur en cast zijn niet van doorslaggevend belang. De Jong stelt dat het belangrijker is dat de film zich op een duidelijke doelgroep richt en met het juiste publiciteitsoffensief in de markt wordt gezet. Het verfilmen van een fenomeen als een bekend boek, televisieserie of internethype is een absolute must wil men een bezoekersaantal boven de 250.000 halen. Een typisch Nederlands sausje, dat de kijker een gevoel van vertrouwdheid en nationale trots geeft, weegt ook zwaar is De Jongs stresstest. Dit laatste aspect is uiteraard sterk aanwezig in Het Bombardement. Het wordt interessant of De Jongs pleidooi voor het werken met deze formule hem het succes oplevert waarop hij heeft gerekend. Augustus vorig jaar zette hij in op 1 miljoen bezoekers.

Beste films
Het oeuvre van De Jong beslaat vier decennia van producties die hij regisseerde, schreef of produceerde in zowel Nederland, Amerika, het Verenigd Koninkrijk als Duitsland. De door hem geregisseerde boekverfilmingen uit de jaren ’80 gelden als klassiekers van de Nederlandse filmgeschiedenis.

–         Een Vlucht Regenwulpen (1981)
Jeroen Krabbé speelde in deze boekverfilming de rol van de onhandige bioloog Maarten en zijn verzonnen alter ego. In een droom krijgt Maarten de opdracht om binnen een week tijd een vrouw te versieren, anders zal hij sterven. Dit blijkt een moeilijke opgave te zijn omdat hij nog steeds verliefd is op zijn jeugdliefde. Naast Krabbé spelen ook Rijk de Gooyer en Willeke van Ammelrooy in de verfilming van het autobiografische boek van Maarten ’t Hart uit 1978. Ate de Jong bleef redelijk trouw aan het boek en combineert in deze uitstekende film dramatiek, erotiek en vrolijke elementen. De muziek is van pianist Laurens van Rooyen.

–         Brandende Liefde (1983)
Twee jaar later waagde De Jong zich andermaal aan een boekverfilming. Dit keer een roman van Jan Wolkers; Brandende Liefde, met in de hoofdrollen Monique van de Ven en  Peter Jan (Meneer Kaktus) Rens, wiens stem later in de postproductie werd nagesynchroniseerd door Kees Prins. De film kenmerkt zich door de typische Wolkers elementen humor, dramatiek, liefde, dood en seks. Wolkers zelf was zeer onder de indruk, de vaderlandse pers minder. De film werd omschreven als een anekdotisch allegaartje met vette effecten en weinig onderlinge logica, terwijl de pianomuziek van Laurens van Rooyen in de meeste kritieken ‘irritant gejengel’ werd genoemd. De rol van Ellen Vogel als mevrouw Bonnema ontving wel veel lof.

–         Ook zien
Naast bovenstaande films zijn In de Schaduw van de Overwinning, Fogbound en Drop Dead Fred absoluut de moeite waard. The Discovery of Heaven en Zomerhitte, waar De Jong als producent fungeerde, tonen andermaal zijn voorliefde voor de boekverfilming.

–         Binnenkort te zien of in de planning
Vanaf 20 december is Het Bombardement in de Nederlandse bioscopen te zien. De Jong vertelde eerder aan NeerlandsFilmdoek dat het regisseren van een grote film in Nederland hem niet is meegevallen gezien de geringe ervaring van de meeste crewleden. Of hij na Het Bombardement weer een film gaat regisseren in Nederland is nog onduidelijk, maar een terugkeer naar Hollywood is wat hem betreft niet meer vanzelfsprekend.