Blue Movie. Een film die bij verschijning in 1971 voor veel ophef zorgde, miljoenen Nederlanders naar de bioscopen lokte, de filmkeuring indirect deed opheffen en in de decennia daarna nog altijd het middelpunt van vele gesprekken zou zijn. Blue Movie. Een film die, zoals het duo Pim de la Parra en Wim Verstappen destijds al propageerde, gezien mag worden zonder dat de kijker zich hoeft te schamen of te vervelen. Blue Movie. Een film met een geschiedenis. 

 

Maatschappij en film
Het was een gekke periode, zo van midden jaren zestig tot eind jaren zeventig. De jeugd drong aan op veranderingen in het oude normen- en waardenstelsel. Men pleitte voor een vrije seksuele moraal en was politiek actief. Ook Pim de la Parra en Wim Verstappen waren kinderen van deze tijd. In hun eerste lange speelfilm, De minder gelukkige terugkeer van Joszef Katùs naar het land van Rembrandt (1966), legden zij bijvoorbeeld de Amsterdamse provo-beweging vast. Deze beweging riep op tot verzet om de maatschappij te provoceren; er moesten dingen veranderen, hoe dan ook. 

In 1969 maakte het duo de film Obsessions. Een op de internationale markt gerichte productie, voorzien van een aantal vrijpartijen en het nodige naakt. Hiermee introduceerde het duo voor het eerst de expliciete naaktscènes in de Nederlandse filmwereld, terwijl de seksgolf de rest van Europa en het Amerikaanse continent al enige tijd in bedwang had. Echt doorzetten deed de golf in Nederland echter nog niet. In 1971 kwam hier verandering in. Eerst was daar Mira, van regisseur Fons Rademakers. Braaf, maar verleidelijk en prikkelend legde hij een naakte Willeke van Ammelrooy vast op celluloid. Daarna volgde Wat Zien ik!? van Paul Verhoeven. In diens film speelde seks een belangrijke rol, zonder dat deze overigens expliciet werd getoond, en was het hele verhaal gesitueerd rondom twee Amsterdamse hoertjes.

En toen verscheen eind 1971 Blue Movie, een film waarin Wim Verstappen nergens voor terugdeinsde en niet alleen wat naakte lichamen en vrijende koppels liet zien, maar zelfs erecties frontaal in beeld bracht. De film werd een ongekend succes, lokte ruim 2,3 miljoen mensen naar de bioscopen en zorgde voor een grote verandering in het speelfilmklimaat in Nederland. Aan de periode waarin hoogstens drie Nederlandse producties per jaar werden gemaakt en waarin het publiek vrijwel nooit de moeite nam deze te bekijken, kwam een einde. Eindelijk wist men hoe men het publiek warm moest maken voor een film van eigen bodem. Er zouden nog veel films volgen die dankbaar gebruik maakten van bepaalde ingrediënten uit deze succesformule. De seksgolf was nu ook in de Nederlandse speelfilmindustrie een feit.
 

Mira (1971)	Wat Zien ik!? (1971)	Blue Movie (1971)

Blue Movie
Met de oprichting van hun eigen productiebedrijf Scorpio Films in 1967 hadden Pim en Wim één duidelijke doelstelling voor ogen: een continue stroom aan speelfilms op gang brengen. Een nobel streven, zeker in een periode waarin er hoogstens drie Nederlandse films per jaar werden gerealiseerd. Steun van de overheid kreeg het duo echter zelden en men werd veelal tegengewerkt. De twee wisten daarom goed wat men met Blue Movie wilde: wraak nemen op de overheid. Het werd de filmkeuring die het moest ontgelden.

Na het zien van vele Europese films en na een ‘studiereis’ door Amerika, waar Verstappen tientallen pornofilms bekeek, wist hij hoe hij wraak kon nemen op de betuttelende overheidsinstanties. Blue Movie zou een film worden over de realiteit van alledag, over de schreeuw naar een vrije seksuele moraal, open relaties en seksfeesten. Slim als Verstappen was, bouwde hij hier een goed doordacht verhaal omheen, psychologisch onderbouwd, waarbij de expliciete beelden van erecties en ander naakt functioneel en zelfs essentieel zouden worden. De keuring was de eerste keer ongevoelig voor de achterliggende gedachte en wees de film af, maar bij de herkeuring – Verstappen baseerde zijn verweerschrift op het essay ‘De toekomst der religie’ van Simon Vestdijk – zwichtte de instantie en tekende zij hiermee indirect haar doodvonnis. 

Blue Movie vertelt het verhaal van Michael, die vijf jaar in de gevangenis heeft gezeten. Twee jaar omdat hij met de minderjarige dochter van een notaris heeft geslapen en toen nog eens drie jaar omdat hij een medegevangene heeft afgetuigd. Hij komt voorwaardelijk vrij, maar wordt goed in de gaten gehouden door een reclasseringsbeambte. In de tussentijd is er in de buitenwereld veel veranderd. Michael wordt in een flat geplaatst, maar voelt zich in eerste instantie erg eenzaam. Dit duurt echter niet lang, want hij is niet de enige die zich zo voelt. Al snel krijgt hij meer aanspraak en voelt hij zich meer thuis. Omringd door allemaal aanhankelijke vrouwen grijpt hij de kans om zijn achterstand in seks in te halen. 

Het scenario van Blue Movie blinkt ogenschijnlijk uit in eenvoud en directheid. De simpele, recht-toe-recht-aan dialogen en het simpel geconstrueerde en op het oog magere verhaal, geven een nauwkeurig beeld van de Nederlandse maatschappij begin jaren zeventig. Het succes van de film is hierdoor begrijpelijk en het maakt de film vandaag de dag alleen maar interessanter. De film is een belangrijk tijdsdocument en verdient zijn cultstatus dan ook volledig. Toch doe je de film met alleen deze erkenning te kort. De film weerspiegelt niet alleen een boeiende tijdsgeest: Verstappen heeft het scenario zo in elkaar gezet dat de dialoog tussen Michael en de reclasseringsbeambte niet alleen een dialoog is tussen een eenvoudige, goeiige man en iemand in dienst van de overheid, maar tegelijkertijd ook een dialoog tussen Scorpio en de betuttelende overheidsinstanties. 

Wim Verstappen en Dieter Geissler op de set van Blue Movie	Tijdens de montage van Blue Movie	Wachtend op de uitslag van de filmkeuring

Blue Movie: de parallel
Dat Verstappen met Blue Movie een duidelijk doel voor ogen had, mag aldus duidelijk zijn. Interessant is echter dat hij niet alleen vooraf en achteraf de dialoog met de filmkeuring is aangegaan, maar dit ook al doet in zijn scenario voor Blue Movie. Verstappen lijkt het scenario geschreven te hebben met in zijn achterhoofd het idee om meteen de werkwijze van de filmkeuring aan de kaak te stellen en bovendien de goede bedoelingen van Scorpio aan de kijker te presenteren. Zowel in de opbouw van het verhaal, als in de letterlijke dialogen zijn parallellen te trekken naar de verstandshouding tussen de filmkeuring en Scorpio. Alsof Verstappen met een vooruitziende blik het traject beschrijft dat Scorpio heeft afgelegd naar de uiteindelijke overwinning.   

‘Beperkte vrijheid’
Allereerst is daar de goeiige stumper Michael, die onder streng toezicht leeft van de naïeve en volgens de regels opererende reclasseringsbeambte. Al in de eerste scène van de film is de dialoog tussen beide exemplarisch voor het dubbele niveau waarop het verhaal zich afspeelt. In het verdere verloop van de film zal blijken dat dit geen toeval is. Stelt u zich bij het lezen van de volgende analyse eens voor dat Michael eigenlijk Wim Verstappen zelf is en dat de reclasseringsbeambte de filmkeuring vertegenwoordigt:

Reclasseringsbeambte: “Belangrijkste om te begrijpen Michael is dat je nog niet echt vrij bent. Je bent vrij, maar binnen bepaalde grenzen.”
Michael: “Ik moet mezelf helpen.”
Reclasseringsbeambte: “Zo is het.”

Even later, wanneer de ambtenaar Michael zijn nieuwe appartement heeft laten zien, wordt er voor het eerst gerefereerd naar datgene wat komen gaat: de filmkeuring die moet inzien dat de tijden veranderd zijn en de (universele) mens er tegenwoordig heel andere gedachten op nahoudt dan de conservatieve houding van de overheid. Om onderstaande dialoog te begrijpen dient te worden vermeld dat Michael in de gevangenis heeft gezeten omdat hij seks heeft gehad met een vijftien jarig meisje. 

Reclasseringsbeambte: “Ze mogen blij zijn als ze weer een nieuwe huurder krijgen.”
Michael: “Ook als die uit de gevangenis komt?”
Reclasseringsbeambte: “Daar hebben we het wel eens over gehad Michael. Jij bent geen misdadiger. Je hebt tegen een gebruik gezondigd, een wet overtreden. Iets waar de mensen intussen ook al heel anders over zijn gaan denken.” 

De houding van de reclasseringsbeambte ten opzichte van deze ‘nieuwe mens’ met haar nieuwe, vrije gedachten is er één die gerust als negatief bestempeld mag worden. Zo zegt hij letterlijk: “Toen ik je net over de huurders vertelde … daar bedoelde ik niet mee dat ze allemaal slecht zijn. Weet je bijvoorbeeld wie daar woont? Cohn, professor Cohn.” De beambte toont hier een elitaire houding, met een zekere afkeer van de gewone, doorsnee mens.

In het vervolg van het verhaal verkent Michael zijn grenzen, gaat hij steeds een stapje verder. De reclasseringsbeambte houdt hem nauwlettend in de gaten, staat op de vreemdste momenten voor de deur en weet eigenlijk wel waar Michael mee bezig is, maar is naïef en blijft krampachtig proberen om Michael een afkeer van de hedendaagse mens te bezorgen. Met name door hem naar professor Cohn te sturen, die ook niet veel moet hebben van de seksuele uitspattingen van de hedendaagse mens. 

Michael en de steeds terugkerende  reclasseringsbeambte

‘Hoogtepunt: geen mogelijkheid tot ontkenning’
Het verhaal kabbelt vervolgens rustig voort. De beambte blijft Michael wijzen op zijn beperkte vrijheid en de regels waaraan hij zich moet houden. Michael gaat echter ondertussen door met de realiteit van de dag en gaat mee in de seksuele vrijheid van zijn tijd. Na 59 minuten film komt vervolgens het hoogtepunt van het betoog: Michael confronteert de beambte met de realiteit van alledag en vraagt hem dat nu eens eindelijk in te zien. Allereerst wordt er nog even subtiel verwezen naar de bemoeienis van de overheid en haar instanties: 

Reclasseringsbeambte: “Wat is dit allemaal!?”
Michael: “Ik ben een zaak begonnen.”
Reclasseringsbeambte: “Ja, dat zie ik. Maar wat voor soort zaak?”
Michael: “Moet ik jou de problemen van het zakenleven uitleggen? Een jongeman heeft het al moeilijk genoeg om op te boksen tegen de grote monopolies. Je moet wendbaar zijn en wat nieuws brengen.” 
Reclasseringsbeambte: “Ja maar …” 

In de scène die hierop volgt neemt Michael de beambte mee naar een soort van seksclub, waar iedereen met iedereen vrijt. Hij drukt hem met de neus op de feiten: “Dit gebeurt nu, vandaag de dag, in Nederland. (…) Wordt het eigenlijk eens geen tijd dat jullie de moraal van vandaag leren begrijpen?” 

Aan het einde van de film heeft Michael de beambte van zich afgeschud en kiest hij voor de liefde en voor het leven. Niet voor de vrije seks en orgiefeesten, waar hij toch geen voldoening uit haalt, maar voor zijn Ware Liefde. Net zoals Pim en Wim uiteindelijk de strijd zouden winnen van de overheid en verder zouden gaan met datgene waar ze het meest van hielden: het maken van speelfilms.  

“Dit gebeurt nu, vandaag de dag, in Nederland”

De seksgolf ontketend
Wim Verstappen slaagde in zijn opzet. Bij de eerste keuring werd de film – zoals verwacht – niet toegelaten voor openbare vertoning. Verstappen zette zich aan een verweerschrift en de aanvraag voor een herkeuring werd geaccepteerd. De film werd alsnog goedgekeurd. De filmkeuring stelde dat de film ‘ondanks zeer vrijmoedige, uitdagende en schokkende beelden van paring en geslachtsorganen (…) toch niet geheel in strijd moet worden geacht met de goede zeden, omdat de film als geheel stelling neemt voor een intelligente en genuanceerde, d.w.z. juist niet obscene en uitsluitend lichamelijke benadering van de seksualiteit’. (in: Hollands Hollywood) Met deze uitspraak ondertekende de filmkeuring haar eigen doodvonnis. Want als zelfs zulk soort expliciete beelden toelaatbaar werden geacht, wat was dan eigenlijk niet toelaatbaar? 

Blue Movie werd een enorm groot succes en trok uiteindelijk 2.334.953 bezoekers. Filmmakers en producenten roken hun kans: eindelijk was er weer een formule voor handen waarmee men het publiek naar de bioscoop kon krijgen. De seksgolf in de Nederlandse filmindustrie was ontketend en zou, net als in de rest van de wereld, nog enkele jaren met veel succes de filmindustrie domineren. En de droom van Pim en Wim om een continue filmproductie op gang te brengen? Die werd met het succes van Blue Movie in ieder geval een stuk reëler. 

Blue Movie  (1971) Regie: Wim Verstappen Scenario: Wim Verstappen, Charles Gormley Producent: Scorpio Films, Dieter Geissler Camera: Jan de Bont Muziek: Les Humphries, Jürgen Drews Releasedatum: 30 september 1971 Taal: Nederlands, Duits Duur van de film: 83 minuten / Kleur Bezoekers: 2.334.953 Aantal Bioscopen: Onbekend

Geraadpleegde bronnen:
– Van Gelder, H. (1995). Hollands Hollywood. (1e druk). Amsterdam: Luitingh ~ Slijthoff.
– Albers, R. et. al. (2004). Film in Nederland. (1e druk). Amsterdam: Ludion.