web analytics

Bert Haanstra #5 Bij de Beesten Af – DVD-Recensie

Reacties zijn gesloten

+ Panta Rhei
+ Nationale Parken: noodzaak

Bij de Beesten Af maakt deel uit van de tiendelige dvd-box Bert Haanstra Compleet. Op 11-10 werd deze dvd ook apart gereleased.

FILM
In eerste instantie wilde Haanstra er niet aan, een film maken over de overeenkomsten in het gedrag tussen mens en dier. Hij dacht dat een dergelijke film alleen interessant zou zijn voor een selecte doelgroep, en niet iets voor een breed publiek. Ook de gedachte dat het onmogelijk zou zijn met een draaiboek te werken en vooral improviserend te werk te moeten gaan, vond de regisseur geen fijn vooruitzicht. Haanstra, die door vrienden en collega’s omschreven wordt als een perfectionist, als iemand die vooraf precies uitstippelde wat hij wilde bereiken en hóe hij dat wilde bereiken, ging uiteindelijk toch overstag. Ethologie, de leer die dier- en mensgedrag met elkaar vergelijkt, had hem altijd al geboeid en na de stroeve samenwerking met Tati was Haanstra weer nodig toe aan een film met een eigen onderwerp. Het resultaat, Bij de Beesten Af (1972), is ontroerend en fascinerend, maar gooit op een aantal momenten ook haar eigen glazen in.

In drie jaar tijd filmden Haanstra en consorten op vijf verschillende continenten honderden uren film. Niet alleen natuurgebieden werden bezocht, ook in laboratoria en dierentuinen werd materiaal voor Haanstra’s documentaire over de gedragsovereenkomsten tussen mens en dier opgenomen. In eerdere films als Fanfare (1958) en Zoo (1962) had hij al wat gedragsovereenkomsten proberen te tonen door middel van een komische montage, dit keer ging hij echter wetenschappelijk te werk en werd hij bijgestaan door een aantal vooraanstaande professoren.

In het eerste deel van Bij de Beesten Af wordt het gedrag van allerlei dieren op fascinerende en meeslepende wijze geobserveerd en getoond, zonder montagetrucjes of andere ingrepen zoals die tot op dat moment wel vaak voorkwamen in natuurobserverend werk (zie bijvoorbeeld de Disney-film The living Desert (1953)). In het tweede deel van de film staat vervolgens de vergelijking met het menselijke gedrag centraal. Hoewel de overgang hiertussen soepel verloopt en absoluut niet aanvoelt als een breuk, zorgen een aantal sequenties in de twee afzonderlijke delen zo nu en dan voor enige argwaan of, misschien beter gezegd, teleurstelling.

Waar Haanstra zoals altijd weet te overtuigen door de prachtige beelden – dit keer geschoten door vaste cameraman Anton van Munster, Rolf Orthel en Haanstra zelf – de sfeervolle muziek en het heerlijke tempo, roept een deel van de getoonde beelden zelf namelijk vragen op en wordt de magie die de kijker onderdompelt in het geheel zo nu en dan abrupt verbroken. Door de fascinerende en adembenemend mooie beelden – denk hierbij vooral aan de sequentie waarin het gedrag van de pinguïn wordt geobserveerd – wordt je als kijker volledig mee de natuur in gesleept en voel je je voyeur in een wereld waartoe je normaal gesproken geen toegang hebt. De teleurstelling, die zelfs gepaard gaat met een licht gevoel van walging, is dan ook groot wanneer je plots geconfronteerd wordt met beelden van een pasgeboren, kleine, vertederende pinguïn die harteloos wordt doodgepikt door een roofvogel.

Dit soort beelden, van dieren die verscheurd worden of elkaar opeten, keren vaker terug. Het siert Haanstra dat hij ook dit gedrag registreert en er valt ook genoeg positiefs over te zeggen – zo is het wetenschappelijk verantwoord, en dat stond Haanstra immers voor ogen. Desondanks doen de beelden afbreuk aan de magie van het geheel. Het contrast met de rustige, optimistische ‘droombeelden’ die Bij de Beesten Af kenmerken is te groot, waardoor je in plaats van medelijden eerder teleurgesteld moet vaststellen dat de natuur niet alleen maar oogverblindend mooi is. Hierdoor wordt de immersieve werking van het geheel onderbroken en is het nog maar de vraag of het de volgende sequentie weer lukt je onder te dompelen in de getoonde wereld.

In het tweede deel van de film toont Haanstra ons voornamelijk het gedrag van de mens. Hierbij worden enkele parallellen getrokken met het gedrag van een bepaald dier. Deze constructie van Bij de Beesten Af mist echter haar uitwerking, doordat je als kijker in het eerste deel van de film al veel overeenkomsten in gedrag opmerkt. Hierdoor voelt dit tweede deel meer dan eens aan als een herhaling van zetten. Bovendien wordt niet elke bevinding even sterk beargumenteerd. Zo voelt de conclusie dat een demonstratie die in geweld uitmondt het gevolg is van het te dicht op elkaar geplakte publiek nogal simpel aan. En zo zijn er nog een aantal gesuggereerde verbanden die met enige argwaan bekeken kunnen worden.

Zowel dit kritiekpunt, als het eerdergenoemde doen echter niks af aan de intrigerende en wonderlijke beeldenregen die Haanstra – vooral in het eerste uur – op de kijker neerlaat. De documentaire roept vragen op, maar welke wetenschappelijke tekst doet dat niet? Bij de Beesten Af slaagt erin toegankelijk te zijn en weet de kijker zo nu en dan zelfs te betoveren. De documentaire is niet Haanstra’s beste werk, maar  biedt een uniek en vaak beeldschoon kijkje in de leefwereld van vele (vergeten) dieren.

Waardering: *** half

BEELD
Voor Bij de Beesten Af werd gedurende drie jaar gefilmd op locaties verspreid over de gehele wereld. Van Parijs tot Zuid-Georgië en van Moskou tot Oost-Afrika: Haanstra en de rest van de crew hebben de hele wereld rondgereisd om de meest prachtige plaatjes voor de film te schieten. Gelukkig doet de transfer van deze dvd recht aan de vastgelegde beelden. Ondanks dat ze regelmatig last heeft van filmspots, grain en spettertjes, maakt de print een frisse indruk. De kleurbalans is prima met een prachtig en warm kleurenpallet. Ook het contrast en de scherpte zijn meer dan goed. De Nederlandse ondertiteling voor doven en slechthorenden valt zo nu en dan even buiten beeld, maar is over het geheel gezien adequaat en goed uitgevoerd.

GELUID
Het geluid staat in een Dolby Digital 2.0 track (224 kb/s) op het schijfje. Naast een Nederlandse commentaartrack is er bij de hoofdfilm en bij Nationale Parken: noodzaak ook een Engelstalige commentaartrack aanwezig. Op al deze geluidssporen valt niks aan te merken. De vertelstem klinkt mooi helder en rustig en beschadigingen zijn totaal afwezig. De muziek en geluidseffecten komen vrij warm uit de speakers, maar laten geen blijvende indruk achter.

EXTRA’S
Het menu van de dvd is simpel, maar stijlvol vormgegeven en biedt de mogelijkheid een van de drie films te selecteren. Bij de hoofdfilm is er de mogelijkheid om de film inclusief de extra’s te starten. Wanneer je dit doet, krijg je voordat de film begint de inleiding met Bert Haanstra te zien en na de film enkele interviews. De extra’s beslaan dit keer tien minuten.

Bij de Beesten Af:
1972, kleur, 104 minuten

De extra’s bij Bij de Beesten Af bestaan uit een korte inleiding door Bert Haanstra (1 minuut), een Polygoon-item over de aankomst van Haanstra op Schiphol, waarbij de ‘eerste beelden’ uit de film worden getoond, (3½ minuut) en een tweetal interviews met de regisseur (4½ minuut).

Panta Rhei:
1952, zwart-wit, 10 minuten

Zonder enige vorm van tekst of commentaar toont Haanstra ons tien minuten lang beelden van de beweeglijke natuur. Panta Rhei, oftewel ‘Alles Stroomt’, is net als Haanstra’s Spiegel van Holland een experimenteel filmpje, waarin hij vooral wonderlijke natuurbeelden lijkt te willen vangen. In combinatie met de prima muzikale begeleiding van Max Vredenburg levert dit inderdaad een aantal fascinerende momenten op, maar is het eindresultaat net iets te onevenwichtig om de volle speelduur te blijven boeien.

Waardering: ***

Nationale Parken: noodzaak:
1978, kleur, 27 minuten

Net als Bij de Beesten af is ook Nationale Parken: noodzaak voorzien van de meeste prachtige, kleurrijke natuurbeelden. Het filmpje, in opdracht van het ministerie van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk werk, overtuigt ons van de noodzaak van Nationale Parken. Niet alleen omdat de natuur steeds meer en meer verdwijnt, maar vooral omdat de natuur zo wonderschoon is. Dit wordt vooral duidelijk in de scène waarin we een aantal minuten lang louter kijken naar beelden van de natuur zelf en daarbij enkel geluid van de wind, krekels en andere aardse creaties horen. De rest van deze korte documentaire wordt sfeervol en rustig aan elkaar gepraat door Kees Brusse.

Waardering: *** half

Speelduur
ca. 100 minuten
Distributie
Just Entertainment
Release datum DVD
11 september 2007
Verpakking
Slimcase
Regio
2
Beeld
Anomorphic 16:9 (1,78)
Geluid
Dolby Digital 2.0 – Nederlands
Ondertiteling
Nederlands (doven en slechthorenden)
Engels
Extra’s
Setreportage

Met dank aan Just Entertainment voor het beschikbaar stellen van deze DVD !