– Een Stukje blauw in de Lucht
– Volk zonder eigen Land
– Muzikanten voor het Leven
FILM
Drie jaar lang volgde regisseur Bob Entrop Sinti- en Roma-families in Nederland. In die drie jaar wist hij, ondanks allerlei tegenslagen, een sterke vertrouwensband op te bouwen met veel van de familieleden. Meer dan zestig uur filmmateriaal leverde zijn ‘persoonlijke zoektocht naar de cultuur van de Sini’s en Roma’s’ op, waaruit hij vier verschillende films gesneden heeft. Drie daarvan – Volk zonder eigen Land, Muzikanten voor het Leven en Een Stukje blauw in de Lucht – zijn nu gebundeld in de dvd-box ‘Gipsylife: Sinti en Roma’. Zaken waarover de Sinti’s en Roma’s normaal nooit spreken, wist Entrop bespreekbaar te maken. Toch bleef ook veel taboe, en werd hem meerdere malen gevraagd de camera uit te zetten. Enkel in Een Stukje Blauw in de Lucht spreekt men openhartig over allerlei verschrikkelijke gebeurtenissen die lange tijd in de taboesfeer hingen. Dit levert een aangrijpende documentaire op, die de kijker rustig kan laten bezinken door weg te dromen met de vermakelijke en met sfeervolle muziek doorspekte andere twee documentaires.
In Een Stukje blauw in de Lucht neemt Entrop de kijker mee naar de periode 1940-1945, waarin veel Zigeuners – de schattingen lopen uiteen van 200.000 tot 1.000.000 – door toedoen van de Nazi’s het leven lieten. Velen stierven in de gaskamer, anderen tijdens het zware werk in concentratiekampen of de verstikkende ritten daar naartoe. In aangrijpende gesprekken met mensen die net op tijd aan deportatie wisten te ontsnappen, komen veel herinneringen tot leven. Ook reist Entrop mee met een groep overlevenden en hun kinderen die na zestig jaar kamp Auschwitz (opnieuw) bezoeken. Vaak spreken de stille beelden voor zich. Ongepast is het moment waarop Entrop aan één van de Zigeuners de vraag stelt of het voor diegene belangrijk is er nu te zijn. Deze ondoordachte vraag zorgt voor een klein smetje op de voor de rest integere, sobere en respectvolle zoektocht naar de verschrikkingen van weleer.
Volk zonder eigen Land gaat over het dagelijkse leven van de Sinti’s en Roma’s op hun eigen woonwagenkampen. In tegenstelling tot veel van hun voorouders, trekken de huidige Sinti’s en Roma’s niet meer rond. Her en der in Nederland hebben grote families zich op grote stukken land gevestigd in woonwagens, vaak aan de rand van kleine dorpen. Ze leiden hun eigen leven en proberen de eigen cultuur – die al generaties lang wordt overgedragen – te behouden. In de huidige consumptiemaatschappij, waarin veel gevergd wordt van de individuele mens, is dit echter moeilijk. Samen eten, samen lachen en samen muziek maken: het familie- en eenheidsgevoel is belangrijk voor de Sinti en Roma. We zien hoe families samenkomen en hoe met veel liefde gezorgd wordt voor een 91-jarige ‘oude mama’. Over onderwerpen als de geboorte, de dood en de oorlog praat men niet, nooit. Dat hoort gewoon niet. Wanneer Entrop dit toch probeert, levert dit soms felle reacties op. Tegelijkertijd beseft men echter wel dat verandering in de toekomst nodig is. Niet alleen om de eigen cultuur uit te kunnen blijven dragen, maar ook om de veroverde plaats in de maatschappij te behouden.
Muzikanten voor het Leven gaat over de natuurlijke drang van de Zigeuners om muziek te maken. Het is niet iets aangeleerds, maar iets wat met de geboorte al wordt meegegeven. Muziek is één van de centrale peilers in hun cultuur. Entrop volgt in deze documentaire drie verschillende bands, die gemeen hebben dat ze muziek zien als de belangrijkste culturele uiting. Zeker in een wereld waarin de eigen cultuur verloren dreigt te gaan. Door middel van de kenmerkende ‘zigeunermuziek’ – met accordeon, gitaar, piano en viool – behouden ze een eigen identiteit en handelsmerk. Ook dit keer is er aandacht voor het gewone leven van de Sinti’s en Roma’s; veel muziek wordt thuis gemaakt, met vrienden en familieleden. De mannen bespelen een instrument, terwijl de vrouwen de zang verzorgen. Ondertussen kijkt de rest van de familie toe en wordt er gegeten en gedronken. Muzikanten voor het Leven is een onderhoudende documentaire, met veel mooie muziek en een ontroerende scène waarin de Zwitserse muzikant Roger een duet zingt met zijn demente vader.
Waardering: *** half
BEELD
Alledrie de documentaires staan in hun oorspronkelijke beeldformaat op de dvd. Helaas zijn de transfers niet anamorf, waardoor er niet optimaal gebruik gemaakt wordt van het aantal aanwezige beeldlijnen op een breedbeeldtelevisie. De kwaliteit van de transfers is degelijk en voor dergelijke producties, die het niet van het filmische element moeten hebben, meer dan acceptabel. Scherpte en detail voldoen, evenals de kleurweergave en het zwartniveau. De optionele Engelse en Franse ondertitels zijn goed uitgevoerd en staan in een fijn leesbaar lettertype mooi in beeld.
GELUID
Het geluid staat in een Dolby Digital 5.1 track op de dvd. De documentaires moeten het vooral hebben van de sfeervolle zigeunermuziek en de vraaggesprekken tussen Entrop en de familieleden. Deze dialogen worden helder en duidelijk verstaanbaar weergegeven. De muziek klinkt vrij warm en kent voldoende laag, maar erg veel diepte kent het geluidsspoor niet.
EXTRA’S
De drie films staan allen op een eigen schijfje, waarbij je als kijker de keuze hebt uit een Nederlandstalig, Engelstalig of Franstalig menu. Via het menu is het mogelijk de film te starten, naar de scèneselectie te gaan of de taal- en geluidsinstellingen te veranderen. Extra’s zijn helaas afwezig. De drie versies van de documentaires op deze dvd zijn de lange versies zoals ze gedraaid hebben in enkele filmtheaters, en niet de verkorte versies die de afgelopen tijd op televisie te zien waren.
Speelduur
ca. 285 minuten
Distributie
Living Colour Entertainment
Release datum DVD
26 juni 2008
Verpakking
Digipack
Regio
0
Beeld
4:3 (Letterboxed 1,85)
Geluid
Dolby Digital 5.1 – Nederlands
Ondertiteling
Engels
Frans
Extra’s
Geen
Met dank aan Living Colour Entertainment voor het beschikbaar stellen van deze DVD !