Deze dvd maakt deel uit van de Joris Ivens – Wereldcineast dvd-box, die op 18 november 2008 verscheen bij distributeur Just Entertainment. Op het moment van schrijven zijn de dvd’s nog niet los verkrijgbaar.

FILM
Na korte vingeroefeningen in de periode 1912-1927 en een aantal avant-gardistische bewegingsstudies eind jaren twintig, legde Ivens zich vanaf begin jaren dertig volledig toe op het documentairegenre. Zo maakte hij in 1931 de eerste (middel)lange Nederlandse geluidsfilm Philips Radio. Twee jaar later filmde hij onder de titel Komsomol de arbeidersjeugd in Maginitogorsk, een plaats in de Sovjet-Unie die binnen no-time van een kale en vergeten vlakte op de aardbodem werd omgetoverd tot een bruisende industriestad met ruim 279.000 inwoners. Nog datzelfde jaar keerde hij terug naar Nederland om een film over de inpoldering van de Zuiderzee te maken: Nieuwe Gronden. In 1934 verlegde Ivens zijn focus naar België, waar hij geïntrigeerd raakte door de arme mijnwerkers in de streek Borinage. Op deze tweede dvd uit de Joris Ivens – Wereldcineast dvd-box, die de periode 1934-1940 beslaat, zijn naast Borinage ook The Spanish Earth, The 400 Million  en Power and the Land vastgelegd.

Borinage
1934 | zwart-wit | 34 minuten

Deze zwijgende documentaire vormt een scherpe aanklacht tegen de schrijnende situatie in de Belgische mijnstreek Borinage tijdens de repressie na de mijnwerkersstaking in 1932. Net als Nieuwe Gronden is ook deze documentaire een wapen in de klassenstrijd. In Borinage zijn zelfs beelden verwerkt van de demonstratie op de vijftigste sterfdag van de Duitse filosoof Karl Marx. Aan het eind wijdt Ivens in tussentitels uit over het proletariaat, dat ‘weet dat de tegenstellingen en ellende in de gehele wereld de vruchten zijn van het kapitalisme.’ Bevrijding is slechts mogelijk door de dictatuur van het proletariaat. Borinage is een scherp en interessant tijdsdocument, waarin de ellende en armoede van de mijnwerkers zonder opsmuk in beeld worden gebracht. Enkele beelden laten hierdoor een diepe indruk achter. Te meer omdat Ivens weigert de mijnwerkers lijdzaam neer te zetten: na een bijna meelijwekkend beeld wordt steevast een beeld van daad- en strijdkracht gemonteerd, waardoor de kijker nog meer betrokken raakt bij de geportretteerde personen. Voor het eerst in zijn carrière maakt Ivens gebruik van de participerende mogelijkheid van de camera (vanuit het ik-perspectief van de toeschouwer), waardoor de identificatiemogelijkheden voor de kijker worden vergroot.

The Spanish Earth
1937 | zwart-wit | 53 minuten

Eén van Ivens’ meest beroemde werken, niet in de laatste plaats omdat zowel Orson Welles als Ernest Hemingway het commentaar insprak. The Spanish Earth, opgenomen tijdens de eerste winter van de Spaanse burgeroorlog (1936-1939), verhaalt over de strijd tegen het fascisme en geeft de kijker hoop op een betere toekomst. Ivens verbindt beelden van de vechtende rebellen en het leger met het dagelijkse leven van een boerenfamilie, waarmee hij zowel de soldaten als de boerenfamilie een grote mate van menselijkheid wil meegeven. The Spanish Earth is één van de eerste documentaires waarin ‘live-beelden’ van het front worden getoond. De documentaire kent prachtige plaatjes, een gedegen soundtrack en een interessante invalshoek, maar geeft weinig informatie en kent een wisselvallig tempo.

The 400 Million
1939 | zwart-wit | 54 minuten

Net als zijn voorganger een documentaire met prachtige beelden en een sfeervolle soundtrack, maar ook dit keer weet de documentaire de kijker nergens mee te slepen. Dit is met name te wijten aan het gebrek aan structuur. The 400 Million handelt over het Chinese verzet tegen de Japanse inval en bezetting in 1938. Ivens schetst een positief en krachtig beeld van (het toekomstige) China, waarin een rijke historie voor een stevige basis zorgt. Met symbolische beelden en commentaarteksten zet Ivens deze visie kracht bij.

Power and the Land
1940 | zwart-wit | 37 minuten

Een opdrachtfilm van de Amerikaanse Rural Electrification Administration (REA), die in het kader van de New Deal politiek van president Roosevelt de Amerikaanse landbouwfamilies wil aanzetten tot elektrificatie van het platteland. Vanuit het gezichtspunt van een doorsnee boerenfamilie uit Warnock worden de voordelen van de elektriciteit getoond. Power and the Land is zo een onvervalst staaltje propaganda. Het thema ‘natuur versus techniek’, een fundamentele tegenstelling in Ivens’ oeuvre, staat centraal. Om de documentaire voor een zo breed mogelijk publiek toegankelijk te maken, kiezen scenarioschrijvers Edwin Locke en Ivens zelf voor een eenvoudige structuur, die het volkse karakter moeten versterken. Ook de keuze de documentaire op te hangen aan een gewone boerenfamilie vergroot de toegankelijkheid. De meelevende, heldere en met enthousiasme ingesproken commentaarteksten maken het plaatje vervolgens compleet.

Waardering: ***

BEELD
Elke film uit de dvd-box Joris Ivens – Wereldcineast is met zorg geconserveerd en digitaal gerestaureerd. Daar de originele transfers vaak echter al in dermate slechte staat verkeerden, is het resultaat van de restauratie lang niet altijd optimaal. Krassen, inlassen, vlekken en andere beeldbeschadigingen zijn zoveel mogelijk weggewerkt, maar duiken desalniettemin nog regelmatig de kop op. Met name de laatste drie documentaires hebben nog vrij veel last van beeldvuil. De optionele Nederlandse en Engelse ondertitels staan in een fijn leesbaar lettertype in beeld.

GELUID
De geluidsbanden zijn op een lichte ruis en enkele tikken na vrij van beschadigingen. De muziek, commentaarstemmen en dialogen komen helder uit de speakers.

EXTRA’S
De meest waardevolle extra die bij de dvd-box Joris Ivens – Wereldcineast wordt meegeleverd, is het ruim vijfhonderd pagina’s tellende begeleidende boek van André Stufkens. Elke film die in de collectie is opgenomen, wordt uitgebreid besproken, waarbij de auteur ingaat op de inhoud, filmproductie, de context, Ivens’ filmtaal en -betekenis, de versies die er van de films beschikbaar zijn en hoe deze gebruikt zijn voor de restauratie, de receptie van de films en citaten uit recensies. Het boek biedt een diepe en gedetailleerde blik in Ivens’ oeuvre. De enige extra op deze tweede dvd uit de box betreft de versie van The Spanish Earth met commentaar van Orson Welles.

Speelduur
ca. 178 minuten
Distributie
Just Entertainment
Release datum DVD
18 november 2008
Verpakking
Keepcase
Regio
2
Beeld
4:3 – alle films kennen het originele beeldformaat
Geluid
Dolby Digital 2.0 – Engels
Ondertiteling
Nederlands
Engels
Extra’s
Boek
Versie The Spanish Earth met commentaar van Orson Welles

Met dank aan Just Entertainment voor het beschikbaar stellen van deze DVD !