web analytics

Pastorale 1943 – DVD-Recensie

Reacties zijn gesloten

FILM
Al drie maanden na de bevrijding kwam Simon Vestdijk met Pastorale 1943, de eerste Nederlandse verzetsroman. Alsof hij vanaf een afstand glimlachend toekeek, schetste Vestdijk een beeld van het Nederlandse verzet onder het motto: ‘Van een volk dat een aardig volk is, omdat het weinig helden kent’. De knulligheid, de onbeholpenheid en de ongeorganiseerde acties van dit aardige volk werden met enige ironie beschreven.

Het boek raakte al snel in de vergetelheid – er werden tot aan 1978 slechts drieduizend exemplaren verkocht – en met de destijds heersende heroïsche houding richting ‘onze verzetshelden’ leek hier geen verandering in te komen. Totdat Wim Verstappen zich, na het faillissement van Scorpio Films, eindelijk kon bezighouden met meer serieuze onderwerpen. Hij had al eerder geroepen dat het gehele oeuvre van Vestdijk schreeuwde om een verfilming en bij de verdediging van Blue Movie vorstelijk geput uit werk van de schrijver. Met Pastorale 1943 levert Verstappen een respectabel eerbetoon af aan de schrijver in de vorm van een spannende, sobere en boeiende film.

In de film volgen we de intellectueel Johan Schults, overtuigend gespeeld door Frederik de Groot, een Nederlandse staatsburger van Duitse oorsprong. Schults is dan ook niet zijn echte naam. Eigenlijk is het Schulz, maar die naam zou de goede vaderlander nog wel eens op verkeerde gedachten kunnen brengen anno ’40-45. Johan hamert er dan ook op dat hij Schults heet en komt er openlijk voor uit een hekel te hebben aan zijn baan als leraar Duits. Samen met een aantal (te) goedhartige en bovendien op leeftijd zijnde Nederlanders vormt hij een kleine verzetsgroep, met als voornaamste doel mensen aan onderduikadressen te helpen en de Engelsen te informeren over nieuwe Duitse bouwwerken.

Schults’ collega-lerares Miep Algera – een kleine, maar belangrijke bijrol van ‘Emmanuelle’ Sylvia Kristel, die overigens gratis haar medewerking verleende als gevolgd van haar oude banden met Scorpio en omdat ze van mening was dat men haar huidige honorarium toch niet meer zou kunnen betalen – flirt ondertussen met een Duitse officier en wordt door iedereen met de nek aangekeken. Men verdenkt haar van verraad en mijdt ieder contact. Ook de plaatselijke drogist Poerstamper, op het uiterlijke vertoon fanatiek NSB’er, maar als het er op aankomt een ongelooflijke lafaard, ziet men liever niet al te vaak. Langzaamaan blijkt de scheidslijn tussen goed en kwaad minder duidelijk dan gedacht en raken Schults en zijn verzetsgroep verstrengeld in een web van angst en verraad.

Afgelopen jaar kwam Paul Verhoeven met Zwartboek, de film die een genuanceerd beeld geeft van het Nederlandse verzet en de Duitse bezetter. In 1977 maakte Verhoeven al een ander oorlogsepos: de dynamische, spectaculaire en meeslepende film Soldaat van Oranje, waarin deze grijstinten ook al duidelijk aanwezig waren, maar ondergeschikt aan het te vertellen verhaal. Eén jaar na Soldaat kwam Verstappen met Pastorale 1943. Het contrast tussen beide films is groot. Waar Verhoeven de nadruk legt op de heroïsche daden van het vaderlandse verzet, toont Verstappen genadeloos de knulligheid, de onbeholpen acties en laat zelfs een soort van ‘anti-helden’-beeld zien. Tevens gaat Verstappen zorgvuldig en op symbolische wijze om met het ‘goed-fout’-thema en is Zwartboek dus zeker niet de eerste film die hier een echt genuanceerd beeld van schetst, zoals veel media ons het afgelopen jaar hebben doen willen geloven.

Opvallend is het grote contrast tussen Soldaat van Oranje en Pastorale overigens niet. Waar de films van Paul Verhoeven uitblinken in dynamiek, energie en een duidelijke structuur, zijn die van Verstappen vaak (let wel: niet altijd) rommelig, ietwat ongeïnspireerd en statisch. Het geklungel van het verzet, hun ongeorganiseerde aanpak en het rommelige karakter van de hele oorlogstijd liggen op één lijn met de werkwijze van Verstappen. Dat Pastorale 1943 de beste film van Verstappen is, valt hierdoor wellicht te verklaren.

Ook Pastorale begint ietwat rommelig. In de eerste sequenties wordt het beeld overspoeld met allerlei personages, waarbij de helft ook net zo snel weer verdwijnt om pas heel laat in de film weer op te duiken. Hierdoor vraag je je in het begin soms even af wat nu precies de verhouding is tussen bepaalde personages en wie echt van belang is en wie niet. Langzaamaan echter valt alles steeds beter op zijn plaats en blijkt het verhaal goed geconstrueerd in elkaar te zitten. Het hierboven al aangehaalde personage Miep Algera is hier een goed voorbeeld van. Zo zijn er nog meer personages waarvan de echte bedoelingen lang onduidelijk blijven, maar waarvan achteraf blijkt dat ze een symbolische betekenis hebben. Er lopen allerlei verbindingslijnen door elkaar heen en vrijwel iedereen blijkt op de een of andere manier wel iets met elkaar te maken te hebben. De film speelt een interessant spelletje met het ‘goed-fout’-thema en is alleen al hierdoor boeiend om te zien.

Qua spelregie overtreft Verstappen zich dit keer. Met een fijne cast, waarin vooral Frederik de Groot, Bernard Droog en Coen Flink indruk maken, verzekert hij zich van een sterk draagvlak. Tijdens de scènes waarbij er interactie is tussen meerdere personen weet Verstappen ogenschijnlijk met veel gemak de rust en het overzicht te bewaren om alles goed in beeld te brengen. Ondersteund door cameraman Marc Felperlaan, die sober, maar meeslepend filmt, levert dit een vlot en spannend geheel op.

De klungelige acties van het verzet worden met grote toewijding in beeld gebracht. Het is soms pijnlijk, dan weer lachwekkend om te zien hoe stuntelig het eraan toe ging destijds. Hoogtepunt vormt een lange scène waarin er een vrij overbodige discussie wordt gevoerd over wat men moet doen met de NSB’er Poerstamper. Er wordt gedebatteerd over grote thema’s als verraad, vergevingsgezindheid en vaderlandsliefde. Niet zonder enige ironie brengt Verstappen dit in beeld: de vertoning wordt bijna frappant, zeker wanneer men om wat kleine, onbenullige details de grootste herrie schopt. Ook in de scènes waarin men daadwerkelijk in actie komt tegen de bezetter en diens handlangers gaat het er bijzonder stumperig aan toe. Tijdens dit soort verzetsdaden zijn de personages in doen en laten bijna een karikatuur van zichzelf, maar door de licht-ironische, sympathieke en integere aanpak van Verstappen worden ze het niet.

Waardering: ****

BEELD
Was de beeldkwaliteit van Blue Movie al beneden elk niveau, die van Pastorale 1943 (ook deze print is afkomstig van het Nederlands Filmmuseum) is zowaar nog slechter. De print trilt, zwalkt en verspringt meer dan de kijker lief is en zit bovendien vol met verticale beeldlijnen, spetters, grote vlekken, krassen en andere soorten vuil. Het resultaat is beschamend. Opmerkelijk, en gelijk ook het enige positieve, is dat de kleurbalans wel nog goed in tact is. Op de momenten dat er Duits gesproken wordt, is er ingebrande Nederlandse ondertiteling aanwezig. Onbegrijpelijk dat men in Nederland zoiets op de markt durft te brengen zonder het geheel ook maar iets te restaureren.

GELUID
Het geluid staat in een Dolby Digital 2.0 (320 kb/s) track op de dvd. De track staat gecodeerd als 5.1, maar er komt enkel geluid uit de twee frontspeakers. Ook de kwaliteit van het geluid is belabberd. Buiten de constante portie ruis verspringt en tikt het geluid geregeld. Zonde.

EXTRA’S
Het geanimeerde menu van de dvd is simpel vormgegeven. Er is de keuze de film af te spelen of naar de scèneselectie te gaan. De film is opgedeeld in een ietwat krappe acht hoofdstukken. Helaas ontbreekt er van enige extra’s elk spoor.

Speelduur
ca. 123 minuten
Distributie
Strengholt Multimedia
Release datum DVD
17 november 2005
Verpakking
Digipack
Regio
2
Beeld
1.33:1
Geluid
Dolby Digital 2.0 – Nederlands
Ondertiteling
Geen
Extra’s
Geen

2 gedachten over “Pastorale 1943 – DVD-Recensie

  1. Met de recensent ben ik het van harte eens. De beeld- en geluidskwaliteit van deze dvd is buitengemeen belabberd. Gelukkig bezit ik nog de video van deze bijzondere aansprekende verfilming van een boek van Simon Vestdijk, als ook nog een videorecorder. Als ik deze film wil gaan bekijken – en dat wil ik bij tijd en wijle – dan draai ik de video af. Perfecte beeldkwaliteit!
    Hopelijk zal de uitgever van deze films van Wim Verstappen zich nog eens revancheren door geheel gerestaureerde exemplaren op de markt te brengen. Ik ben benieuwd!

Reacties zijn gesloten.