FILM
De roman ‘Van de Koele Meren des Doods’ van Frederik Willem van Eeden werd in 1900 voor het eerst gepubliceerd. Het boek is overduidelijk een product van zijn tijd. In de kunst beleefde het naturalisme hoogtij dagen; taboes werden doorbroken en sociale misstanden werden aan de kaak gesteld. Het dagelijks leven moest zo getrouw mogelijk worden weergegeven. Niet enkel verhalen over rijkdom en de mooie dingen van het leven, maar over de dood, armoede en vuiligheid. In ‘Van de Koele Meren des Doods’ is dat niet veel anders.

 

Het hoofdpersonage Hedwig groeit op in de tweede helft van de 19de eeuw. Ze leeft in een bemiddeld en beschermd milieu. Op jonge leeftijd moet ze het al stellen zonder de zorgen van haar moeder. Ze wordt opgevoed door een gouvernante die haar weinig ruimte en vrijheid geeft. Haar jeugd heeft een verstikkende invloed op haar verdere leven. Na de liefde van de schilder Johan te hebben afgewezen uit angst voor het lichamelijke, huwt Hedwig de notaris Gerard. Dit huwelijk maakt Hedwig zo nodig nog ongelukkiger. Redding vindt ze bij haar jeugdvriend Ritsaart, een pianist. Als ze bevalt van een baby blijkt al snel dat het kind niet lang te leven heeft. Als het kind vervolgens sterft, breekt Hedwig helemaal. Ze belandt in een inrichting en draait hier helemaal door. Daar begint ze een relatie met haar dokter en raakt verslaafd aan de morfine.

 

Toen Producent Matthijs van Heijningen het boek voor de eerste keer onder ogen kreeg, dacht hij meteen aan Nouchka van Brakel. Ze had immers eerder – en met succes – enkele feministisch georiënteerde films geregisseerd. Van Brakel reageerde enthousiast en zette zich samen met Ton Vorstenbosch aan het scenario. Voor de hoofdrol contracteerde men de jonge, maar uiterst talentvolle Renée Soutendijk. Dat het een dure productie zou worden, stond bij voorbaat vast. Mede met geld van een Nederlandse televisie-omroep werd er uiteindelijk negenhonderdduizend euro bij elkaar verzameld. Een budget dat ook toentertijd ver beneden het gemiddelde lag voor een dergelijk kostuumdrama. Als tegenprestatie zou er extra materiaal geschoten worden zodat de productie ook als serie kon worden uitgezonden. Bridge Pictures brengt deze serie versie nu uit op dvd.

 

Het begin van de serie is direct anders dan dat van de film. We krijgen een alternatief openingsshot voorgeschoteld en zien de camera daarna langzaam naar Hedwig (Renée Soutendijk) draaien, die berustend aan de voet van een meer ligt. Het beeld wordt vergezeld door  de melancholische en fenomenale quote van schrijver Van Eeden: “De geschiedenis van een vrouw. Hoe zij zocht de Koele Meren des Doods, waar verlossing is, en hoe zij die vond.” Samen met de weelderige muziek van Erik van der Wurff zet dit beeld meteen op meeslepende wijze de toon van de serie.

 

Zien we Hedwig daarna in de film onder begeleiding van de gevoelige openingstune van Erik van der Wurff weemoedig door het verlaten boslandschap slenteren en niet veel later plots ronddansen op een – in het verleden spelend – feest, in de serie wordt deze flashback duidelijker en in een rustiger tempo ingeleid. Hedwig is inmiddels terug uit Parijs (waar het verhaal eindigt) en schrijft een dagboek waarin ze haar leven overpeinst. Dat ze hiermee bezig is, komen we te weten door haar begeleidende voice-over. Ze blikt, nu ze eindelijk innerlijke rust gevonden heeft, terug op haar hectische jeugd en de jaren daarna. In de scène die hierop volgt neemt ze ons mee terug naar het verleden, naar hoe het allemaal begon. Ze levert zich volledig aan ons over, alsof ze haar ogen sluit en ons laat rondwandelen in haar hoofd. We maken een sprong terug in de tijd en belanden uiteindelijk in de jeugd van Hedwig, op het hierboven aangehaalde feest, waarna we haar leven doorlopen tot aan de situatie zoals die nu is.

 

Gedurende de gehele serie worden we op bepaalde momenten van de nodige informatie voorzien door een voice-over. In de film is hiervan geen sprake. Naast het radicaal andere begin is eveneens het einde anders en sterker dan in de filmversie. Doordat het verhaal nu duidelijk als een mooi rond geheel vertelt wordt – we beginnen in het heden, keren terug naar het verleden om vervolgens weer te eindigen in het heden – én door de rustige en vertrouwde voice-over, werkt het einde nóg sterker dan in de film. De melancholische en weelderige sfeer drukt sterker op het geheel. In de filmversie wordt in principe dezelfde raamvertelling gehanteerd, maar veel minder tijd genomen om deze mooi rond te maken en een aantal details echt goed uit te werken. Voor dit laatste is in de serie versie vanzelfsprekend meer tijd.

 

Het begin, einde en de opzet van de serie zijn, kortom, anders dan bij de film. Uiteindelijk duurt de serie ongeveer 156 minuten. De filmversie duurt 119 minuten. Er zijn ongeveer 25 minuten aan extra en verlengde filmscènes aanwezig.

 

De serie Van de Koele Meren des Doods maakt door de hierboven beschreven verschillen nóg meer indruk dan de filmversie. Daarnaast zijn het vanzelfsprekend ook hier de uitstekende prestatie van Soutendijk, de fenomenale fotografie van Theo van de Sande, de schitterende decors, kostuums en locaties en de prachtige muziek van Erik van der Wurff die het geheel naar een bijzonder hoog niveau doen tillen.

 

Waardering: ****

 

 

FILMGESCHIEDENIS
Met een budget van slechts negenhonderdduizend euro (een kleine twee miljoen gulden) een historische film maken die weelderig moest ogen; het is vragen om problemen. Die bleven dan ook niet uit. Producent Matthijs van Heijningen en regisseuse Nouchka van Brakel lagen gedurende de productie vaak met elkaar in de clinch. De eerste maakte zich zorgen om het kostenplaatje en de tweede om de artistieke waarde van het geheel. Het ging zelfs zover dat de medewerkers besloten om het werk stil te leggen na een woede-uitbarsting van de producent in het filmblad Skoop; Van Heijningen noemde de betrokkenen ‘luie donders’ en beschuldigde hen van amateurisme. Pas nadat de producent zich openlijk verontschuldigde, pakte men het werk weer op. Na al dit geruzie en de vele problemen en beperkingen kwam alles toch nog goed. Na de voltooiing van Van de Koele Meren des Doods feliciteerde Van Heijningen de medewerkers in een paginagrote advertentie met het resultaat en deden de medewerkers hetzelfde richting de producent. En niet geheel ten onrechte: de film is op bijna elk vlak van hoog niveau. Niet alleen de pers was enthousiast, ook aan de kassa deed de film goede zaken: Van de Koele Meren des Dood werd met 602.637 bezoekers de best bezochte film van 1982.

 

Voor een interview met de componist van de filmmuziek, Erik van der Wurff, klik hier. Voor een bespreking van de dvd van de filmversie klik hier.

 

BEELD
De filmversie van Van de Koele Meren des Doods werd al eens eerder op dvd uitgebracht. In 2002. De kwaliteit daarvan was belabberd. Met enige angst werd dan ook uitgekeken naar deze release. De beeldkwaliteit is gelukkig al stukken beter dan bij de release uit 2002 (slechter kon ook eigenlijk niet), maar nog steeds niet al te best. De scherpte, het detail en de kleurbalans zijn op de meeste momenten veel beter, maar het beeld oogt geregeld nog steeds vrij onrustig. De print heeft last van beeldruis, posterisatie, spetters en andere soorten vuil. Daarnaast heeft de print geregeld last van ‘cross-colouration’, wat inhoudt dat kleuren met elkaar interfereren. Hierdoor ontstaan er in een soort waas kleuren die er helemaal niet horen te zijn. Deze verkleuringen hadden voorkomen kunnen worden door betere mastering vanaf de videobron. Helaas is het beeld wel in een 4:3 pan&scan versie vastgelegd, waardoor er minder beeld te zien is dan bij het origineel. De Nederlandse ondertiteling is aanwezig op de momenten dat er Frans of Engels gesproken wordt. Ze is niet uit te schakelen, ondanks het feit dat ze niet in de print is ingebrand.

 

 

GELUID
Het geluid staat in een Dolby Digital 2.0 track (192 kb/s) op de dvd. De kwaliteit van de track is degelijk. Beschadigingen en ruis zijn afwezig en de dialogen zijn goed te verstaan. De prachtige muziek van Erik van der Wurff komt goed uit de speakers. Al met al valt er op het geluid niet veel aan te merken, al schreeuwt de muziekscore van Van der Wurff eigenlijk om een mooie, ruimtelijke 5.1-track. Het blijft hopen op geremasterde uitgaves van Nederlandse (film)klassiekers.

 

 

EXTRA’S
Beide dvd’s zijn voorzien van een simpel menu, dat bestaat uit een statisch plaatje in de stijl van de hoesafbeelding. De serie staat verspreid over twee dvd’s. De eerste dvd herbergt aflevering 1 en 2, de tweede dvd herbergt de derde en vierde aflevering. De afleveringen zijn opgedeeld in vier hoofdstukken. Op de eerste dvd staan tevens wat trailers van andere releases van Bridge Pictures. Echte extra’s ontbreken echter ook hier weer.

 

 

Speelduur
ca. 156 minuten
Distributie
Bridge Entertainment
Release datum DVD
15 mei 2007
Verpakking
Digipack
Regio
2
Beeld
4:3 Fullscreen
Geluid
Dolby Digital 2.0 – Nederlands
Ondertiteling
Geen
Extra’s
Trailers

 

Met dank aan Bridge Entertainment voor het beschikbaar stellen van deze DVD !