“Ongenuanceerd en rommelig portret”
Sinds de bescheiden release afgelopen januari heeft de documentaire Contractpensions – Djangan Loepah! een relatief groot aantal bezoekers getrokken. Ruim 4.000 mensen bezochten reeds de film van nieuwkomer Hetty Naaijkens-Retel Helmrich in de bioscoop.
Ongenuanceerd
Contractpensions gaat over de jaren na de repatriëring van (Indische) Nederlanders na de onafhankelijkheid van 1949. Nederlanders en hun nakomelingen werden in Nederlands-Indië beschouwd als tweederangs-burgers en zagen zichzelf genoodzaakt te verhuizen naar ‘hun vaderland’. Velen van hen werden opgevangen in contractpensions. Particulieren konden hun huis onderverhuren om meerdere repatrianten op te vangen. In deze documentaire krijgen we verschillende verhalen te horen van zowel de verhuurders als de repatrianten.
Veel van deze repatrianten wonen inmiddels niet meer in Nederland. De documentaire springt tussen interviews gehouden in onder andere Nieuw-Zeeland, Californië, Hawaii en ook Nederland. De verhalen van de repatrianten lopen qua bevindingen en meningen erg uiteen. Sommigen vertellen dat ze zestig procent van hun inkomen moesten afstaan aan de Nederlandse staat en dat ze onderdrukt werden. Anderen spreken dit tegen, sterker nog; vaak worden bepaalde gegevens ontkracht door interviews met andere repatrianten. Er wordt zo een tweezijdig beeld geschapen. Alleen maar positief, zult u nu denken, ware het niet dat de regisseuse voor haar verdere interviews enkel en alleen de ergste verhalen, die dus vaak al ontkracht of sterk genuanceerd zijn door andere repatrianten, gebruikt.
Dit is niet alleen ongenuanceerd, maar getuigt ook van weinig inlevingsvermogen in de kijker; deze weet immers, doordat ze meermaals de andere kant van het verhaal gehoord heeft, dat het beeld niet zo eenzijdig is als de regisseuse wil laten geloven. Hetty Naaijkens-Retel Helmrich probeert nog met een aantal van deze verhalen eigenaren van contractpensions uit te lokken tot bevestigende uitspraken, maar dit is meestal tevergeefs. Dit komt vooral door het feit dat de geïnterviewde eigenaren geen relatie hadden met de geïnterviewde repatrianten. De verhalen (sommige wel berust op waarheden) worden daardoor meestal als onjuist afgewimpeld: “Bij mij ging dat niet zo.”
Rommelig
U begrijpt het al: het gaat volkomen mis met de film. Naast bovenstaande kritiek rammelt er nog meer aan het geheel. Er worden vaak (te) korte fragmenten getoond van een interview, waarbij niet wordt vermeld wie er spreekt en wat zijn of haar positie was in die tijd. We zien een gesprek met een repatriant, maar hebben soms geen idee wie de persoon is, waardoor deze gesprekken dan ook uitsluitend als losse anekdotes fungeren. Alsof deze rommelige samenhang ook de makers deed duizelen, bevat Contractpensions een zwalkende cameravoering. De camera zwenkt van links naar rechts, van boven naar onder en af en toe zelfs achter het hoofd van een spreker. Het geeft de documentaire wellicht enige vorm van dynamiek mee, maar leidt af van de inhoud.
En deze inhoud had best aardig kunnen zijn. Er komen veel verschillende mensen aan het woord die allemaal hun eigen bevindingen hebben over deze tijd. Als deze personen één voor een één het woord zouden zijn gelaten, of bij elkaar in een kamer waren gezet, zou er wellicht een interessant beeld ontstaan zijn. Helaas is er vaak te snel gemonteerd, waardoor er een vluchtig beeld wordt geschetst vanuit het ene perspectief, om vervolgens door te schieten naar het volgende.
Contractpensions – Djangan Loepah! had een interessante geschiedenisles kunnen zijn, maar is veel te rommelig om een boodschap achter te kunnen laten. Het tweede deel van de titel betekent ‘niet vergeten’, waaruit we kunnen opmaken dat de contractpensions als slecht gezien moeten worden. De interviews spreken elkaar echter zo vaak tegen, dat het niet meer duidelijk is wie we moeten geloven.
Waardering: * half
Contractpensions – Djangan Loepah! (2008) Regie: Hetty Naaijkens-Retel Helmrich Producent: Hetty Naaijkens-Retel Helmrich en Joris Naaijkens Camera: Leonard Retel Helmrich Muziek: Dio Oberon Montage: Jasper Naaijkens Duur van de film: 90 minuten / Kleur Te zien vanaf : 11 januari 2009 |