web analytics

Recensie: De Engel van Doel

Reacties zijn gesloten


Een goede reden om te geloven

Het dorpje Doel ligt dan wel onder de oliewolken van de Antwerpse haven, maar gevaar voor een dodelijke dosis millisieverts is nog ver weg. Toch waarschuwt dorpspastoor Verstraete de gelovigen tijdens zijn zondagse preek voor de gevaren van kernenergie en voor een in de toekomst onvermijdelijke kernoorlog. ‘Ik wil u niet bang maken’, benadrukt hij nogmaals. In de kerk zitten Emilienne en Collette: twee dames op hoge leeftijd, behorend tot de vaste bewoners van het dorp. De Antwerpse haven moet wereldhaven worden en het dorp waarin ze hun leven doorbrachten wordt gesaneerd om havenuitbreiding mogelijk te maken. Voor Emilienne bestaan de feiten niet: ze is vastbesloten om te blijven.

Regisseur Tom Fassaert studeerde in 2006 af aan de Nederlandse Film en Televisie Academie met Doel LeeftDe Engel van Doel is zijn eerste lange film. Fassaert volgde twee bewoners van Doel, de alleenstaande Emilienne en pastoor Verstraete, in de maanden voorafgaand aan de sanering van het dorp. Pastoor Verstraete ziet zijn parochie slinken en voelt dat de dood nabij komt. Emilienne ziet bekenden en later ook vrienden Doel verlaten, maar wil zelf niet gaan.

De in zwart-wit gedraaide documentaire is gehuld in een sfeer van dreiging, die doet denken aan de uitgesponnen films van de Hongaarse grootmeester in  zwart-wit: Bela Tar. Tom Fassaert en zijn crew maken doordacht gebruik van kadrering, geluid en ritme om deze sfeer te creëren. Om te kunnen geloven, moet je feiten kunnen negeren en dat is wat de film met overtuiging verbeeldt. Hoofdpersonen Emilienne en dorpspastoor Verstraete worden in de film consequent op korte afstand gefilmd – nooit als onderdeel van een grotere omgeving. De oprukkende haven – het grote gevaar –  is niet zichtbaar in het leven van Emilienne, terwijl het haar leven en handelen dicteert. Op de vraag of hij er goed uitziet, krijgt pastoor Verstraete steevast ‘ja’ te horen van de dokter, wiens handen alleen te zien zijn in beeld.

Het negeren van feiten maakt ook angstig: een goede reden om te geloven. De feiten dringen zich in het begin als onvoorspelbare grootheden op. De schim van een containerschip in de mist, de lichtzee boven Antwerpen tijdens nieuwjaarsnacht, een lege kerk tijdens de zondagsmis: ongrijpbaar, groots en onvermijdelijk. Door het gebruik van zwart-wit film lijkt het contrast tussen de feitelijke en de door de hoofdpersonen ervaren wereld nog groter. Dasspeld microfoons, versterkte en geïsoleerde scenegeluiden en een onderliggende bromtoon versterken de sfeer van intimiteit en naderend onheil. Het gevaar komt van buiten, de angst zit diep van binnen. Naarmate de film vordert, worden de feiten scherper verbeeld en lijkt er geen ontsnappen meer aan: krakers, shovels en verhuiswagens doemen op, pastoor Verstraete hopt van controle naar controle.

Parallel aan deze steeds concreter wordende dreiging  gebeurt er nog iets bijzonders met het perspectief in de documentaire. In het begin kijkt en luistert Emilienne naar nieuwsberichten over de ontwikkelingen rondom de sanering van hun dorp, aan het eind van de film wordt zij zelf bekeken en gefilmd. Eens deel van de realiteit, lijkt Emilienne nu definitief een karakter in een verhaal geworden: besloten in het verleden. Emilienne blijft als laatste dorpsbewoner over: met haar eigen geloof creërde ze haar eigen noodlot. Nu de feiten concreet op tafel liggen en de dorpsbewoners weg zijn, leeft Emilienne alleen nog met het verleden.

Het lijkt alsof de film deze uitkomst al vanaf de eerste minuut aankondigt: we kijken immers naar een zwart-wit film – en zwart-wit, dat is toch in het verleden? Tom Fassaert maakte uiteindelijk een bewonderenswaardige documentaire over geloof en zelfbeschikking.

Waardering: ****

De Engel van Doel (2011)
Regie: Tom Fassaert
Scenario: Tom Fassaert
Camera:
Daniël Bouquet n.s.c. en Diderik Evers, Reinout Steenhuizen
Geluid: Victor Horstink, Maarten de Rooij, Gijs Stollman, Jaap Hermans
Montage: Tom Fassaert, Thabi Mooi, Axel Skovdal Roelofs
Producent: Digna Sinke
Taal: Nederlands / Kleur
Speelduur: 76 minuten
Te zien vanaf: 31 maart 2011