“Ik draai ook graag een lelijk shot, zolang de film er maar beter van wordt.”
Met zijn 31 jaar is cameraman Lennert Hillege nog een relatieve jongeling in het vak, maar door zijn indrukwekkende CV is hij inmiddels niet meer weg te denken uit de Nederlandse filmwereld. Met de in Berlijn en Cannes gevierde Esther Rots maakte hij onder meer Ik ontspruit (2003) en Kan door Huid heen (2009), met David Lammers de gevierde De laatste Dag van Alfred Maassen (2001) en Langer Licht (2006). De afgelopen maanden draaide hij de film Komt een Vrouw bij de Dokter, het regiedebuut van Reinout Oerlemans. “Als cameraman vrijheid hebben is geen drol aan.”
Camera
Veertien jaar oud was hij, toen regisseur Karst van der Meulen hem tijdens de casting voor De Legende van de Bokkerijders (1994) ontdekte. Hillege speelde de hoofdrol in de historische jeugdserie met verve, maar kwam er tijdens de opnamen achter dat acteren ‘niet zijn ding’ was. “Aan dat acteren vond ik niet zoveel aan. Mijn aandacht ging vooral uit naar die man op die dolly, die altijd maar koffie kreeg en maar hoefde te wijzen of er gebeurde van alles. Op veertienjarige leeftijd is alles heel letterlijk. Zo’n camera en dure spullen trekken dan al snel je aandacht. Toch herinner ik me dat ik het vooral intrigerend vond mooie beelden te maken en zo een verhaal te vertellen. Dat heeft me vanaf toen eigenlijk niet meer losgelaten.”
Na de HAVO te hebben afgerond, meldde hij zich aan op de Filmacademie. Een afwijzing volgde, waarop Hillege besloot een jaar lang ervaring op te doen op diverse film- en televisiesets. “Een jaar later werd ik aangenomen en daarna is het eigenlijk vrij snel gegaan. We hadden een hele fijne lichting (o.a. David Lammers, Esther Rots, Diederik van Rooijen, red.) op de Academie, die elkaar steeds naar een hoger niveau tilde en waartussen de samenwerking goed verliep. Films maken doe je tenslotte met z’n allen.”
Bliksemstart
Als cameraman van drie afstudeerprojecten studeerde Hillege in 2001 af aan de Filmacademie. De goede verstandhouding met David Lammers, zowel persoonlijk als op de set, leverde hem vrijwel direct zijn eerste ‘echte’ klus op; de VARA single-play Oud & Nieuw. “David zei aan de producent dat hij die film graag met mij wilde draaien. Deze twijfelde wel – normaal gesproken zet je naast een onervaren regisseur een ervaren cameraman – maar wonder boven wonder mochten we het met zijn tweeën doen. Oud & Nieuw betekende voor mij een startpunt: voor het eerst kreeg ik het vertrouwen dat ik als cameraman verder kon.”
Na Oud & Nieuw is het snel gegaan met Hillege. In de kleine acht jaar als cameraman heeft hij inmiddels bijna veertig producties op zijn naam staan, waaronder internationale successen als Ik ontspruit (2003), Het Paard van Sinterklaas (2005) en Kan door Huid heen (2009). Tot nu toe aan werk dus geen gebrek. “Als cameraman doe je in principe ook een soort van auditie. Je krijgt scripts thuisgestuurd, schrijft een beeldvisie (ritme, tempo, kleurgebruik, etc.) en komt op gesprek. Die gesprekken zijn bedoeld om te kijken of je dezelfde visie hebt over het verhaal dat verteld moet worden en de manier van samenwerken. Maar het blijft altijd een risico of het ook daadwerkelijk klikt tijdens het draaien. Tot nu toe heb ik veel geluk had dat de samenwerking goed verliep of dat ik met mensen mocht werken die ik al kende.”
Energie
Bij Reinout Oerlemans, regisseur van Komt een Vrouw bij de Dokter, werd Hillege getipt door uitvoerend producent Erwin Godschalk. Voor Hillege betekende Komt een Vrouw bij de Dokter zijn eerste productie voor breed publiek, met een groot budget en meer verantwoordelijkheden. “De film is voor mij het grootste project dat ik tot nu toe gedaan heb. Heel Nederland kijkt opeens mee, niet alleen tijdens het maken, maar ook naar het eindresultaat an sich. Ik heb ook wel getwijfeld of ik dit moest doen, of ik er wel klaar voor was. Maar soms moet je bluffen dat je iets kunt. Reinout heeft dan ook absoluut een risico genomen mij te vragen voor de film, maar we merkten al snel dat er een klik was tussen ons beiden.”
Deze klik bleef niet alleen beperkt tot de voorgesprekken, maar was ook op de set aanwezig. Hillege heeft tijdens het draaien ook bewondering gekregen voor de enthousiasmerende aanpak van de regisseur. “Reinout heeft ongelooflijk veel energie en is heel goed in het inschatten van situaties. Het was helemaal geen probleem dat hij op bepaalde filmgebieden wellicht onervaren was, op veel relevante andere gebieden heeft hij juist ontzettend veel ervaring. Film maken is meer dan alleen actie roepen. Hij had een heleboel kwaliteiten waarvan het fijn is als een regisseur die al voorhanden heeft. Hij heeft zich volledig blootgegeven.”
“Als hij het even niet wist, zei hij dat ook eerlijk. Hij luisterde naar elk departement. Zo voelde iedereen zich betrokken en werd elke mogelijkheid van filmen onderzocht om tot het beste resultaat te komen. Aan het hebben van vrijheid als cameraman is ook geen drol aan, je wilt uiteindelijk samen een film maken. Als je dat niet wilt, kun je beter zelf regisseur worden, dan doe je iets niet goed.”
Op de vraag of hij dat ooit zelf zou doen geeft hij resoluut antwoord. “Regieambities heb ik niet. Als ik regisseur zou willen worden, zou ik echt iets te vertellen moeten hebben. Het zit helemaal niet in me om echt te broeden op een verhaal en dat helemaal uit te werken. Daar ben ik te impulsief voor. Maar de stap is in sommige gevallen inderdaad erg klein. Natuurlijk begeef je je wel eens op het terrein van de regisseur en leef je je altijd in in hoe een regisseur iets benadert en ervaart. Als cameraman heb je het soms ook erg makkelijk toch? De regisseur staat daar toch maar steeds met de billen bloot. Dat moet je ook willen.”
“Eén van Reinouts kwaliteiten is het herkennen van een goed idee om daar vervolgens iets mee te doen. Het is een kunst om de inhoud te bewaken en tegelijkertijd flexibel en creatief om te gaan met de middelen die je tot je beschikking hebt. Je moet veel dingen tot in de puntjes voorbereiden, maar soms moet het een beetje lucht krijgen. Zodat je je niet krampachtig vast blijft houden aan de ideeën die je in je hoofd hebt zitten.”
Open-minded
Deze open-minded instelling van de regisseur leverde een dynamische werkomgeving op, waarin cast en crew vrijwel dagelijks op verrassingen werden getrakteerd. “Het is al vaker gezegd, maar elke ochtend was het weer anders. Daar heb ik ook altijd een handje van gehad, dat vind ik fijn. Er is altijd een soort van houvast, maar als iets anders loopt dan gepland probeer je daar binnen je cirkel in mee te gaan. Dat is leuk, dan bruist de film ook. Er zijn altijd wel dingen die niet helemaal synchroon lopen, niet alles is een schot in de roos, maar zolang je ieders kwaliteiten ondanks tegenslagen en veranderingen kunt bewaken, blijft iedereen geprikkeld en enthousiast om er het beste uit te halen.”
Stijl
In Komt een Vrouw bij de Dokter kon Hillege veel van zijn talent kwijt. De film is opgedeeld in drie aktes, met elk een andere sfeer. De cinematografie laat zich dan ook niet in een bepaald hokje duwen. Waar het eerste deel hip, dynamisch en kleurrijk oogt, daar is het laatste deel een stuk soberder. Ondanks deze verschillen is de hand van Hillege duidelijk zichtbaar, al laat de cameraman de vraag of hij een eigen stijl heeft liever in het midden.
“Het gevaar van een kenmerkende stijl is dat je jezelf blijft herhalen. Op de set ben je eigenlijk voortdurend in conclaaf met jezelf. Je hebt een eerste instinct, maar gaat dan andere oplossingen bedenken. Ook al heb je ergens minder gevoel bij, je moet er voor open staan en ervan leren. Ook als een regisseur ergens anders over denkt; je moet leren voelen voor een ander, leren begrijpen wat diegene in zijn hoofd ziet. Ik vind het leuk als een regisseur je weer verder duwt en nieuwe inzichten geeft. Ik hoop altijd als een soort van advocaat van de duivel te spelen die voor de regisseur nieuwe deuren opent of hem soms juist beschermt als dat nodig is. Je hoopt roering te kunnen creëren voor de regisseur, ik probeer niet stampvoetend mijn idee door te drukken.”
Voor Hillege gaat inhoud boven esthetiek, al is het natuurlijk mooi meegenomen een prachtig shot te draaien. “Ik draai ook graag een lelijk shot, zolang de film er maar beter van wordt. Je moet een balans vinden. Soms schiet je daarin door, soms niet. Vooral in het begin van Komt een Vrouw bij de Dokter is het belangrijk dat het plaatje mooi is en dat de mensen mooi zijn, waardoor je wel eens een shot laat overdoen omdat het licht net niet mooi genoeg op iemands gezicht valt. Maar in de slotakte, waarin ze sterft, is dat in feite minder belangrijk.”
Twijfel
Zoals bij elke filmproductie leverde ook Komt een Vrouw bij de Dokter momenten van twijfel op bij de nog jonge cameraman. “Er zitten altijd dingen in die je anders had willen doen als je ze terugziet. Dat heeft soms ook met de montage te maken. Soms draai je iets in de veronderstelling dat het ironisch moet, maar blijkt het letterlijk beter te werken in de montage. Dat is soms wel gek om terug te zien. Vooral bij grote keuzes, vaak in sleutelscènes, kun je achteraf nog wel eens twijfelen of je wel de juiste keuze gemaakt hebt. Natuurlijk stoor ik me nog wel eens aan wat specifieke dingen als ik iets terugzie, zoals een acteur die er net niet mooi genoeg uitziet, een shot dat we toch niet genomen hebben maar dramatisch gezien toch nodig was geweest of dat ik er met de camera toch te close op zat, maar uiteindelijk sta ik overal volledig achter.”
Twijfel was er niet alleen over technische zaken, ook het zelfvertrouwen kwam zo nu en dan in het gedrang. “Ik heb mezelf vooraf afgevraagd of ik klaar was voor zo’n groot project Bij deze film stond veel op het spel. Er waren zoveel belangen en iedereen had overal een mening over. Hierdoor sloeg de twijfel over keuzes wel eens toe. Ook bij mij. Als je ergens vol voor gaat, kun je net zo hard je hoofd stoten als blij zijn. Dat gaat ook samen. Iets kan alleen maar fantastisch zijn als het ook vreselijk is.”
De opnameperiode was zwaar, mede dankzij het onderwerp van de film.Vooral de euthanasiescène en het daarbij behorende afscheid aan het eind van de film, hakte er behoorlijk in. “Ik zat af en toe in een andere houding achter de camera, omdat ik anders niks kon zien door een traan in mijn oog. Je raakt toch geëmotioneerd als je een jonge vrouw met kanker afscheid ziet nemen van haar kleine dochtertje. Ik hoop dat dat voor het publiek ook werkt, want het is beslist geen gouden regel dat als iets op de set werkt, het ook in de uiteindelijke film werkt.”
Filmland Nederland
Na de veelal prachtige cinematografie voor films, rijst de vraag of Hillege niet klaar is voor de stap naar het buitenland. “Ik heb het goed naar mijn zin hier. Ik zou niet weten waarom ik hier geen films meer zou willen maken, in principe valt er ook alleen nog maar te winnen: het imago rond de Nederlandse film is toch vrij laag. Het laatste decennium was niet bepaald rijk wat dat betreft. Dat heeft niet zozeer te maken met wat we afleveren, maar ook met hoe we elkaar stimuleren. Ik heb wel het gevoel dat dat steeds meer gebeurt. Dat komt misschien ook omdat ik er zelf steeds bewuster mee bezig ben.”
Hillege heeft wat dat betreft ook het geluk dat hij niet persé naar het buitenland hoeft om films in een ander land te draaien. Zo filmde hij de afgelopen jaren met onder andere Van Rooijen en Lammers in Mumbai, Taiwan, Curaçao en Macedonië. “Ik vind het ook belangrijk dat je iets kunt doen waar je inbreng in hebt en dat het klikt met de mensen met wie je werkt, en niet dat je alleen een project kiest omdat het ‘het buitenland’ is. Het heeft ook iets makkelijks om zulk soort dingen te laten vallen om maar in het buitenland te gaan werken omdat het ‘het buitenland’ is.”
“Het is ook niet zo dat je geen goede film kunt maken met onze lage budgetten. Je hebt alleen meer beperkingen, maar dat is uiteindelijk juist een uitdaging en het mooie. Beperkingen zijn wat dat betreft ook een redding voor je geest om het beste uit iets te halen – en dus niet het beste uit een beetje van alles. Natuurlijk is het wel eens frustrerend dat er weinig geld is, maar dat heeft in Nederland vaak met de scripts te maken. Die zijn eigenlijk te bont voor het geld dat er is. Misschien moet er wel gezocht worden naar een manier om slimmere scripts te schrijven, in plaats van iets onmogelijks te doen met te weinig geld.”
Toekomst
Door Komt een Vrouw bij de Dokter bereikt Hillege een veel groter publiek dan met zijn voorgaande films. “Het is een nieuwe beleving om te merken dat iedereen iets over Komt een vrouw bij de Dokter te zeggen heeft. Ik moet er ook aan wennen dat je door zo’n succesvolle productie in een ander daglicht komt te staan onder vakbroeders. De vraag ‘wat wil ik nu eigenlijk?’ komt daardoor ook steeds meer naar boven. Dat is een lastige vraag, want het werken below the radar heeft ook zo zijn voordelen: projecten komen makkelijker naar je toe en het is vanzelfsprekend dat je het doet. Mensen gaan nu ook meer op je letten en zien dus ook eerder de dingen die niet zo goed gingen. Je kunt ook niet altijd iets goeds maken, dat hoort bij je ontwikkeling en je eigen zoektocht. Niet alles kan geslaagd zijn. Ik zie wel wat er op mijn pad komt. Nu ga ik even relaxen.”
Komt een Vrouw bij de Dokter draait momenteel in meer dan 100 bioscopen door het land.
Interview door: Fabian Melchers en Guido Franken
Zou Hillege graag eens een actiefilm ofzo zien draaien.