“Ik ben vaak heel weemoedig over de onderwerpen die ik film.”
Voor Angst heeft Michiel van Erp personen met een angststoornis gevolgd. Het resultaat is aangrijpend en droevig. “Ik wilde een vorm van filmmaken uitproberen die niet leunt op mijn quasi-opgewektheid en onbenullige vragen.”
Ironie
Documentairemaker en toneelregisseur Michiel van Erp begon zijn carrière met de prijswinnende televisieserie Lang leve…. De regisseur gaf hierin een beeld van een aantal opmerkelijke maar ‘gewone’ Nederlanders en presenteerde deze op een humoristische, kritische manier. Youp van ’t Hek weidde er een column aan in het NRC Handelsblad: “Smul van de details, de simpele geesten en de meedogenloze manier waarop Van Erp zijn personages zichzelf onderuit laat halen.” Van Erp spreekt dit deels tegen, en bleef in zijn verdere carrière op eenzelfde manier werken. In het prachtige en veelvuldig gelauwerde Pretpark Nederland neemt hij zelfs de hele Nederlandse samenleving op de hak. Het blijft redelijk onschuldig, maar de ironie druipt er van af.
Opgewekt
“Mensen zeggen wel eens tegen mij: ‘Goh, wat heb jij toch een leuk vak. Wat zal jij veel lachten op een dag.’ Maar dat doe ik niet. Ik ben vaak heel weemoedig over de onderwerpen die ik film.” Van Erp erkent dat de kijker dit vaak anders ervaart. “Na de montage worden mijn films geestig, omdat ik ze presenteer met ironie en humor.” Volgens de regisseur creëren zijn films slechts de schijn van opgewektheid. Daaronder ligt een groter, veel zwaarmoediger thema. “Ik heb eens een weergave gemaakt van een vrouw met smetvrees. Dat resulteerde in een zeer opgewekt filmpje terwijl het onderwerp niet vrolijk was. Het is maar hoe je naar het onderwerp kijkt, wat je er mee doet. Angst is een vormexperiment dat ik zo heb geprobeerd te monteren dat de presentatie niet opgewekt wordt.”
“Het bijzondere aan deze niet ironische vorm, is dat de film nu dichter op de mensen zit. Er is minder dialoog, ik vertel minder zelf en kan het verhaal daarom dichter bij de personen laten komen. Dat wil ik vasthouden in mijn volgende films, al weet ik niet precies hoe. Ik ga op mijn gevoel af bij het kiezen van een passende stijl bij een onderwerp.”
Herkenbaar
Van Erp selecteerde voor zijn documentaire mensen die last hebben van angsten die herkenbaar zijn. “Ik ben geen angstig iemand, maar ik kan de angsten van de mensen in mijn film wel herkennen. Elk mens heeft ze in zich, maar niet zo extreem. Ik ben zelf wel eens bang in het donker, maar Sylvia weigert in het donker te zitten, weigert zelfs om haar ogen dicht te doen om te gaan slapen: de angst verlamt haar.”
Omdat angsten en paniekaanvallen vooral plotsklaps opkomen, gaf Van Erp alle personages een videocamera mee. “Als ze onrustig waren, wilde ik graag dat ze daarover iets in de camera inspraken. Sommige van deze fragmenten zijn in de film gebruikt om een beeld te geven van wat er precies in hun hoofd omgaat. Het heeft bijzonder intieme momenten opgeleverd.”
Voor de patiënten zelf voelt de documentaire als een soort van erkenning. “De mensen worden nu gehoord in de maatschappij. Toen de film af was heb ik er samen met hen naar gekeken. Ze bleken allemaal heel trots op de film te zijn, vooral omdat ze zichzelf in de documentaire vooruit zien gaan.”
Angst is in de bioscoop te zien vanaf 14 mei.