Iedereen mocht meewerken aan Steekspel van Paul Verhoeven. De totstandkoming is meteen het meest bijzondere aan de film. Alles is wat het lijkt in het User Generated scenario.

Meer dan 26.000 bijdragen
De totstandkoming van Steekspel is het resultaat van een samenwerking tussen regisseur Paul Verhoeven, telecomaanbieder Ziggo en meer dan 26.000 deelnemers aan de Entertainment Experience. Aan dit User Generated project mocht iedereen bijdragen, niet alleen met een script of een filmpje, maar ook met bijvoorbeeld een titelsuggestie of een ontwerp voor het logo van het bedrijf van de hoofdpersoon. Een groot gedeelte van de film is dus gecrowdsourced. Verhoeven kreeg van Ziggo een miljoen euro om de film tot stand te brengen. Volgens eigen zeggen bleef hij voor het eerst van zijn leven binnen het budget. Een half miljoen méér had de film wellicht de lengte van een speelfilm gegeven, wat Verhoeven achteraf gezien handiger had gevonden Nu duurt Steekspel 53 minuten, een lastige lengte voor de bioscoop. Daarom wordt hij voorafgegaan door de documentaire Paul’s Experience.

Pauls ervaring
Meer dan een making of is Paul’s Experience niet. Toch is het een slimme keuze van de producenten om hem voorafgaand aan Steekspel te vertonen. Het maken van een User Generated Film is erg tijdrovend en ingewikkeld, zo blijkt. De film is tijdens het bedenk- en maakproces opgedeeld in acht afleveringen. Verhoeven en scenarioschrijver Robert Alberdingk Thijm selecteren leuke vondsten uit alle ingezonden scripts. Aan de hand van een selectie uit de inzendingen schrijven ze hun eigen scenario per aflevering. De users verfilmen dat. De filmpjes dienen als inspiratiebron voor het uiteindelijk product. Paul’s Experience laat zien hoe Verhoeven regelmatig met de handen in het haar staat. Uiteindelijk blijkt het niet mogelijk om het scenario helemaal aan de users over te laten. Het democratische proces blijkt niet opgewassen tegen de vereisten van een sterk plot. Verhoeven en Thijm Alberdink grijpen in en zetten de grote lijnen uit.

Relationeel drama
Bij het bekijken van Steekspel speelt Paul’s Experience nog mee in het achterhoofd. Dat zorgt voor meer mededogen dan je normaal gesproken zou hebben wanneer Paul Verhoeven een film als Steekspel zou uitbrengen. Zo makkelijk is het immers niet om uit zoveel inzendingen een coherent verhaal te construeren. Gezien het budget was er weinig ruimte voor spectaculaire scènes. Toch is het jammer dat Kim van Kooten, die de openingsscènes schreef, de film zo nadrukkelijk richting relationeel drama heeft gestuurd. De enige voorwaarde voor de scripts van de users was dat ze de stijl van de beginaflevering overnamen. De bedoeling was misschien Oud Geld, de uitwerking is eerder Goede Tijden. In de eerste scène zit een gezin ruziënd aan het ontbijt. Pa is jarig, moeder wil er godverdomme een leuke dag van maken. De toon is gezet.

Sterke cast 
Aan de acteurs ligt het niet. Hoewel Peter Blok, Ricky Koole, Carolien Spoor en Robert de Hoog zelf op het moment van de opname ook geen idee hadden of hun personages logen of de waarheid spraken, weten ze de meest obligate teksten prettig suggestief te brengen. Ook de acteurs in de bijrollen, in het bijzonder Gaite Jansen en Sallie Harmsen, zijn sterk. Ze weten zich uit de meest belachelijke scènes te redden. Die variëren van zwaar dramatisch tot ronduit kolderiek en daardoor wel weer leuk. Zo vragen Gaite Jansen en Robert de Hoog zich af hoe ze op het dak van een huis komen. Hé, dat is handig, op de satellietfoto van Google Maps zien ze dat er een hoogwerker naast het huis staat. Eenmaal op het dak krijgen ze door het dakraam precies dát te zien wat ze wilden ontdekken.

Overzicht
Alles is wat het lijkt in het verhaal. Dat is ook logisch. Om intriges op te bouwen en spannende, maar geloofwaardige wendingen aan te brengen, moet er één schrijver, of een goed op elkaar ingespeeld team van schrijvers, het overzicht bewaren. De echte vondsten in het scenario lijken veelal van de hand van Verhoeven en Alberdingk Thijm. Al kun je daar nooit zeker van zijn: de openbaring van een polaroid met blote borsten, belangrijk voor het verhaal, blijkt niet bedacht door Verhoeven, maar door een user, verklapte hij tijdens een interview.

Losse filmstijl
Het zou te makkelijk zijn om te zeggen dat het project niets oplevert dat Verhoeven niet op een traditionele manier had kunnen bereiken. De losse filmstijl, die hij zelf voor het laatst hanteerde in Turks Fruit, is prettig. Van de goede filmmuziek wordt slim gebruik gemaakt. Af en toe stijgt er een scène flink boven het geheel uit en wordt het verhaal daadwerkelijk even spannend. Behalve een moeizaam proces is de totstandkoming van Steekspel toch ook interessant geweest, zo lijkt het. Voor de amateurs, maar ook voor Verhoeven, van wie het sowieso te prijzen is dat hij op zijn 72e zo’n ongewis project aandurft. Hopelijk leidt deze ervaring tot een beter uitgedacht gebruik van User Generated Content in toekomstige films.

Waardering: ***

Steekspel (2011)
Regie: Paul Verhoeven
Scenario: Kim van Kooten, Paul Verhoeven, Robert Alberdingk Thijm en een groot aantal users
Producent: Rene Mioch en Justus Verkerk (FCCE)
Montage: Job ter Burg
Met: Peter Blok, Jochum ten Haaf, Sallie Harmsen, Robert de Hoog, Gaite Jansen, Ricky Koole, Carolien Spoor en Pieter Tiddens
Speelduur: 53 minuten + making of (32 minuten)
Te zien vanaf: 27 maart 2013